پشت پرده وارونه نمایی موفقیت پنبه تراریخته در رسانه‌ها

برنامه‌ی تلویزیونی ثریا، هفته گذشته تلاش کرد به بررسی شبهات مطرح درباره فناوری اصلاح ژنتیک ارقام کشاورزی یا محصولات تراریخته بپردازد. عجله در تولید و ضعف در مطالعات کارشناسی درباره محصولات تراریخته موجب شده این برنامه تلویزیونی به جای رفع شبهه خود به برخی شبهات و مطالب خلاف واقع علیه محصولات تراریخته دامن بزند. 

در بخشی از برنامه علی‌رغم تذکر اساتید موافق و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی شرکت کننده در میزگرد، عوامل برنامه اقدام به پخش فیلمی سراسر ساختگی و بدون محتوی علیه فناوری زیستی در کشور کردند که به سفارش صلح سبز و با استفاده از ایادی خود فروخته آنها در هندوستان از جمله خانمی به نام واندانا شیوا به قصد تخریب وجهه این فناوری در هندوستان تهیه شده بود.

بدیهی است که صلح سبز از تمام توان خود برای ضربه زدن و جلوگیری از بهره‌مندی کشورها از زیست‌فناوری به ویژه در حوزه کشاورزی در کشورهای در حال توسعه تلاش می‌کند. انتصاب فردی شناخته شده به عنوان مدیر مبارزه با مهندسی ژنتیک در خاورمیانه و ارتباط مستمر آن با برخی عوامل ایرانی در حوزه محیط زیست روشنگر اهداف و شیوه عمل این جریان است. این موضوعی است که سیاستمداران با درایت هندوستان به خصوص نخست وزیر این کشور به درستی به آن و نیت شوم این گروه صهیونیستی برای جلوگیری از دستیابی کشورهای در حال توسعه به فناوریهای پیشرفته پی برده و رسماً فعالیت حزب صهیونیستی صلح سبز در این کشور و دریافت هرگونه کمک مالی از این حزب را ممنوع اعلام کرد. جای تأسف است که آنتن پخش صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران باید برای دومین بار به پخش چنین نمایش مضحکی به منظور تشویش اذهان عمومی و هراساندن مردم از فناوری زیستی اختصاص یابد. فناوری که میلیاردها دلار سرمایه بیت المال در طول سالیان گذشته صرف تجهیز زیرساخت‌ها و تربیت دانشمندان و متخصصان داخلی شده است.

موفقیت کشت پنبه تراریخته در هند

یکی از شبهاتی که در این برنامه مطرح شد عدم موفقیت اقتصادی پنبه تراریخته در هند بود و ادعا شد این امر به خودکشی گسترده در میان کشاورزان هندی منجر شده است!

برای روشن شدن موضوع و اثبات کذب بودن این ادعا تشریح پاره‌ای از آمار و اطلاعات در رابطه با پنبه تراریخته در هند ضروری به نظر می‌رسد.

پنبه بی تی مقاوم به آفت کرم غوزه اولین محصول تراریخته بود که در سال ۲۰۰۲ مجوز کشت تجاری دریافت کرد و تنها پنج سال بعد در سال ۲۰۰۷ هند با داشتن ۶٫۲ میلیون هکتار زمین زیرکشت پنبه تراریخته به بزرگترین تولید کننده پنبه در جهان تبدیل شد (سطح زیر کشت پنبه تراریخته در هند در انتهای سال ۲۰۱۵ بیش از یازده میلیون هکتار بوده است). [کلایو جیمز ۲۰۱۵] تولید پنبه در هند در طول یک دهه (۲۰۰۲-۱۹۹۳) پیش از آغاز کشت ارقام تراریخته روندی کاهشی داشته و همواره کمتر از ۲ میلیون تن بوده است. با آغاز کشت ارقام تراریخته در هند و پس از گذشت حدود یک دهه (۲۰۱۳-۲۰۰۲) تولید پنبه از این میزان به بیش از شش میلیون تن در سال افزایش یافت. این امر هند را به قطب تولید و صادرات پنبه جهان تبدیل کرد. (پایگاه آمار سازمان خوار و بار جهانی <http://faostat3.fao.org>)

نمودار: نمودار میزان تولید پنبه در هند در یک دهه قبل و یک دهه پس از آغاز کشت پنبه تراریخته

سرعت زیاد پذیرش این محصول، ۹۵ درصد، در میان کشاورزان به روشنی موفقیت تجاری آن را تأیید می‌کند. از سال ۲۰۰۲ تا پایان سال ۲۰۱۵ به طور تجمعی بیش از ۹۰ میلیون هکتار توسط بیش از ۷ میلیون کشاورز در هند زیر کشت پنبه تراریخته رفته است. استفاده از پنبه تراریخته باعث افزایش عملکرد محصول به مقدار ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار در سال زراعی ۲۰۰۴/۲۰۰۳ شد که در تاریخ بی سابقه بود و در سال زراعی ۲۰۰۷ /۲۰۰۶ این افزایش عملکرد به ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار رسید. در حالی که پیش از اقدام به کشت پنبه تراریخته در فاصله سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۷ عملکرد تنها از ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار به ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار رسیده بود. [گوروئر و سنگوپتا، ۲۰۰۶]

از سال ۲۰۰۲ تا انتهای سال ۲۰۱۳ تعداد رخدادهای پنبه که مجوز کشت دریافت کرده‌اند از یک رخداد به ۶ افزایش یافت. همچنین تعداد شرکت‌های عرضه کننده بذرهای تراریخته نیز در همین مدت از یک شرکت به ۴۴ شرکت افزایش پیدا کرد. مقدار حشره کش های استفاده شده برای مباره با آفات در همین مدت نیز از ۴۴۷۰ تن به ۲۲۲ تن در کل کشور کاهش یافت [کلایو جمیز، ۲۰۱۳] که خود موید ماهیت محیط زیست دوستانه فناوری پنبه تراریخته است.

جدول: عملکرد پنبه تراریخته در هند طی ۱۰ سال

رابطه پذیرش پنبه تراریخته و خودکشی کشاورزان

خودکشی گسترده در میان کشاورزان هندی دیگر ادعای مطرح شده در مستند برنامه ثریا بود. اگرچه ممکن است میزان خودکشی کشاوزان هندی در یک مقطع معین بیش از حد تصور به نظر برسد و در طول دهه گذشته نوساناتی در آن دیده شود اما نگاهی به روند آن در طول بیست سال گذشته نشان می‌دهد خودکشی کشاورزان هندی تا سال ۲۰۰۲ که سال آغاز کشت پنبه بوده است افزایشی بوده ولی پس از آن با کاهش قابل توجه همراه بوده است. اگرچه در برخی زمان‌ها یا مناطق معدود به دلیل وضعیت اقلیمی و تنش‌های محیطی همچون خشکسالی افزایش کمی را تجربه کرده است. بعلاوه همان طور که گفته شد، با توجه به اینکه پنبه تراریخته به سرعت با استقبال کشاورزان هندی مواجه شده و به افزایش قابل توجه سود کشاورزان و تولید پنبه هند منجر شده است قبول این ادعا که کشاورزان هندی در اثر شکست این فناوری دست به خودکشی زده‌اند ممکن نیست.

نمودار: روند کاهشی میزان خودکشی در هند با افزایش کشت پنبه تراریخته

واقعیت این است که هیچ آماری مبنی بر اینکه چه تعدادی از کشاورزان پنبه کار خودکشی کرده‌اند وجود ندارد چه برسد به اینکه آماری از کشاورزانی که با کشت پنبه تراریخته دست به خودکشی زده‌اند در دست باشد.

نمودار ارائه شده در بالا آمار خودکشی کشاورزان بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ به همراه درصد پذیرش پنبه تراریخته را نشان می‌دهد. از نمودار نتیجه گیری می‌شود که هیچ رابطه مشخصی بین درصد پذیرش پنبه تراریخته و خودکشی کشاورزان وجود ندارد. همچنین رشد سالانه تعداد خودکشی در هند با شروع کشت پنبه تراریخته کاهش یافته است. بیشترین تعداد خودکشی در سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ رخ داده است در حالی که بیشترین درصد پذیرش در سالهایی رخ داده است که تعداد خودکشی‌ها کاهش یافته است. [گزارش NCRB، سالهای ۹۷ تا ۲۰۰۷ و ایندیا استت ۲۰۰۵ و کلایو جیمز ۲۰۰۸]

افزایش تعداد خودکشی کشاورزان در استان ماهاراشترا که از مهم‌ترین استان‌های کشت کننده پنبه است نیز بسیار پیشتر از شروع کشت پنبه تراریخته در این استان آغاز شد و پس از کشت پنبه تراریخته در این استان آمار خودکشی در بین کشاورزان کاهش پیدا کرد. [گزارش NCRB، سالهای ۹۷ تا ۲۰۰۷ و ایندیا استت ۲۰۰۵ و کلایو جیمز ۲۰۰۸] به طور کلی نتیجه‌گیری می‌شود که پذیرش فناوری تراریخته در بین کشاورزان هندی دلیلی برای افزایش خودکشی در میان آن‌ها نبوده است. کاملاً واضح است که تعداد زیادی از کشاورزان هندی قبل از پذیرش فناوری تراریخته در این کشور اقدام به خودکشی کرده‌اند و این فناوری دلیلی برای خودکشی کشاورزان هندی نبوده است.

دلیل شکست عده قلیلی از پنبه کاران هندی

اطلاعات کافی موجود است که ادعای خودکشی کشاورزان به دلیل کشت پنبه تراریخته را نفی کند. خودکشی کشاورزان هندی یکی از معضلات قدیمی این کشور است که پیش از شروع کشت پنبه تراریخته در هند رواج داشته و همواره رو به افزایش بوده است. دلایل خودکشی کشاورزان هندی پیچیده است.

در برخی از مناطق فشارهای اقتصادی – اجتماعی از علل اصلی خودکشی کشاورزان بوده است. برای نمونه در برخی از ایالت‌های هند کاهش بارندگی و شرایط اقلیمی نامساعد، عملیات غلط کشاورزی و مانند آن که نهایتاً منجر به کاهش عملکرد و کیفیت محصول شد، عاملی برای خودکشی در میان خرده کشاورزان بوده است. این امر مخصوصاً در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ مشهود است. یکی از این مقاطع پیش از رواج کشت پنبه تراریخته در هند بوده و نمی‌تواند منجر به خودکشی کشاورزان شده باشد. در سال ۲۰۰۴ نیز مشاهده شده است که حتی با وجود شرایط نامساعد محیطی و کاهش عملکرد محصولات کشاورزی، پنبه تراریخته نسبت به ارقام غیر تراریخته عملکرد بیشتری داشته است و ارتباطی با افزایش خودکشی نداشته است. به طور کلی خشکسالی و نبود سیستم آبیاری مناسب، اصلی‌ترین عامل کاهش عملکرد در برخی مناطق بوده است که گاه در کنار سایر عوامل باعث افزایش تعداد خودکشی‌ها در مقاطع خاص شده است. [گوروئر و سنگوپتا، ۲۰۰۶]

تقریباً پنج میلیون کشاورز تا سال ۲۰۰۷ اقدام به کشت پنبه تراریخته در هندوستان کرده‌اند در حالی که آمار تجمعی خودکشی کشاورزان هندی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷، ۹۰ هزار نفر بوده است. استان گوجارات هند مثال بارزی از عدم همبستگی بین پذیرش پنبه تراریخته و خودکشی کشاورزها است. این استان بیشترین درصد پذیرش پنبه تراریخته و کمترین آمار خودکشی را داشته است. به علاوه آمارها نشان می‌دهند با شروع کشت پنبه تراریخته در هند به طور کلی تعداد خودکشی بین کشاورزان در سراسر هند کاهش یافت. [گوروئر و سنگوپتا، ۲۰۰۶]

بنابراین بر اساس آمارهای رسمی کشت پنبه تراریخته در هند یکی از موفقیت‌های شاخص این فناوری در جهان به شمار می‌آید و این کشور را از یک کشور واردکننده و وابسته به قطب تولید و صادرات پنبه در جهان تبدیل کرد. مشخص نیست تهیه‌کنندگان و مهمانان برنامه ثریا چگونه و برای چه هدفی این حقایق روشن را وارونه جلوه می‌دهند.

• Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2015, By Clive James, Founder and Emeritus Chair, ISAAA
• Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2013, By Clive James, Founder and Emeritus Chair, ISAAA
• Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2008, By Clive James, Founder and Emeritus Chair, ISAAA
• Bt Cotton and Farmer Suicides in India: An Evidence-based Assessment, Guillaume Gruère; Debdatta Sengupta, 2011
• NCRB (National Crime Records Bureau). (1997–۲۰۰۷). Accidental Deaths and Suicides in India (New Delhi, India: Ministry of Home Affairs). Accessed at http://ncrb.nic.in/adsi/main.htm 336 G. Grue`re & D. Sengupta
• Indiastat (2005) Bt cotton adoption by state 2002– Accessed at http://www.indiastat.com

تراریخته و زیست‌فناوری هراسی اروپایی

مطلبی با عنوان "تراریخت و آینده کشور" در تاریخ دهم آبان در پایگاه خبری الف منتشر شد که حاوی نکات مهمی درباره چرایی وضعیت کنونی فناوری مهندسی ژنتیک در اروپا بود. با وجود اشراف خوب نویسنده محترم به وضعیت نظام حقوقی اروپا ملاحظاتی درباره تحلیل ارائه شده در نوشتار مذکور به نظر می‌رسد. آنچه به درستی توسط جناب آقای دکتر سوزنچی نیز مورد تأکید بوده است اینکه نظام حقوقی اروپا در تنظیم مقررات این حوزه پا را از اصول حقوقی و علمی فراتر گذاشته و مقرراتش جنبه سیاسی دارد. می‌توان فناوری‌های مختلف را نام برد که هم به لحاظ مباحث اخلاقی و هم مباحث ایمنی ملاحظات و ابهامات روشنی دارند اما درصدی از بحث‌های اخلاقی و پروتکلها و مقررات سخت گیرانه و بازدارنده بین المللی و ملی را نسبت به آنچه در حوزه مهندسی ژنتیک شاهدیم به خود ندیده‌اند. علت واقعی این امر چیست. برخی معتقدند اروپایی‌ها برای جلوگیری از ورود محصولات تراریخته امریکایی به اروپا به این شیوه روی آورده‌اند. این استدلال بر سه فرض استوار است که هر سه فرض با اشکال مواجه است: 1. سیاستمداران اروپایی پس از آگاهی از عدم توان رقابت با امریکا در تولید محصولات تراریخته هراس افکنی علیه آن را شروع کردند؛ 2. به کار گیری فناوری مهندسی ژنتیک نباتات و تولید محصولات تراریخته در اروپا برای اقتصاد اروپا زیانبار است؛ 3. فناوری هراسی در اروپا صرفا به محصولات تراریخته اختصاص دارد.

به نظر می‌رسد ایجاد هراس ساختگی از مهندسی ژنتیک به دلایلی که خواهد آمد از رقابت تولیدکنندگان بذر و رقابت بین صنعت کشاورزی در امریکا و اروپا ناشی نشده است. بر خلاف آنچه گفته شد برنامه هدفمند زیست‌فناوری هراسی بسیار پیچیده‌تر از چیزی است که تصور می‌شود. زیست‌فناوری هراسی به دهه هفتاد میلادی و کنفرانس آسیلومار امریکا باز می‌گردد. کمیتهای با این هدف در سال 1974 در امریکا تشکیل شد و تصویب کرد کنفرانسی بینالمللی برگزار شود و به همه جهان گوشزد شود «تا هنگامی که خطرات بالقوه مولکولهای دی.ان.ای نوترکیب (مهندسی ژنتیک) بهتر شناخته شود... دانشمندان سراسر جهان آزمایشات خود را متوقف کنند.» این کنفرانس[1] در سال 1975 در آسیلومار کالیفرنیا برگزار شد و خطوط راهنمایی را با همین مضمون منتشر کرد. سالها بعد دانشمندان نسبت به آسیبهای جریان تبلیغاتی ناشی از کنفرانس مذکور ابراز عصبانیت کردند زیرا خلاف ادعاهای مطرح در آن برای دانشمندان اثبات شد. [2]

بعلاوه همه مقدمات پیشرفت اروپا در حوزه زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته از دهه هشتاد فراهم بود و در واقع درباره کشورهای پیشرفته‌ای در حوزه‌های مختلف زیست‌فناوری صحبت می‌کنیم که با کوچک‌ترین توجهی می‌توانستند در بازار رقابت زیست‌فناوری پیشرو باشند. حال آنکه اروپا دقیقا به عکس عمل کرد و خود به خسارت‌ها و عقب‌ماندگی ناشی از رویکرد بازدارنده اعضا در تمام حوزه‌های زیست‌فناوری معترف است. به طور حتم اقتصاد دانش‌بنیان اروپا با حمایت از زیست‌فناوری از منافع اقتصادی بسیاری بهره‌مند می‌شد. به ویژه در برخی منابع به سودآوری بالای فناوری تراریخته در صورتی که اروپا از آن استقبال می‌کرد اشاره شده است. اساسا فناوری تراریخته به قدری پیچیده نیست که اروپا را عقب‌مانده و ناچار به مبارزه با فناوری امریکا بدانیم.

تصور اینکه اروپا به هر دلیل صرفا به حوزه بذرهای تراریخته اختصاص دارد صحیح نیست و قوانینی علیه تولید حیوانات تراریخته (محور فعالیت‌های پژوهگاه رویان در ایران) نیز در اروپا وجود دارد. همچنین جریان‌های مخالف در اروپا با اصل زیست‌فناوری مدرن و مهندسی ژنتیک مخالف هستند و در این مسیر موفقیت‌های زیادی هم داشته‌اند. کشورهای اروپایی از دهه هشتاد قربانی زیست‌فناوری هراسی بوده‌اند و این امر از همان زمان موجب عقب‌ماندگی اقتصادی و علمی این کشورها بوده است. گروه‌های زیست‌محیطی افراطی و رویکردهای به ظاهر اخلاقی و مذهبی با هماهنگی اجتماعی و رسانه‌ای هدفمند و بی‌نظیری در این مسیر به کار گرفته شده‌اند. این امر از اواسط دهه هشتاد تا 1998 موجب شد دستورالعمل زیست‌فناوری در اروپا تصویب نشود و حمایت حقوقی از نوآوری‌های این حوزه صورت نگیرد. پس از گذشت حدود دو دهه از رواج زیست‌فناوری و ظهور آثار اقتصادی آن به ویژه در امریکا اتحادیه اروپا در گزارش‌های خود صراحتا خسارت‌های این جریان به اروپا را اعلام کرد. [3] بر اساس گزارش کمیته اقتصادی ـ اجتماعی جامعه اروپا درباره پیش‌نویس دستورالعمل زیست‌فناوری، در سایه عدم حمایت از نوآوری‌های زیست‌فناوری در اروپا پیشرفت‌های دارویی و کشاورزی امریکا در این حوزه به شدت نظام علم و فناوری اروپا را تحت تاثیر قرار داد. [4] همچنین گزارش‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه به دلیل سرمایه‌گذاری زیاد شرکت‌های زیست‌فناوری امریکا در این حوزه، اروپایی‌ها دچار فرار مغزها شده‌اند و نوآوری‌های اروپایی‌ها در حوزه زیست‌فناوری به امریکا منتقل می‌شود. [5] کمیسیون اروپا پیش‌نویس دستورالعمل حمایت از اختراعات زیست‌فناوری را پس از مدتی جنجال در سال 1988 ارائه کرد. با وجود ضرورت تصویب این دستورالعمل، یک حرکت هماهنگ رسانه‌ای، موجی از مخالفت با آن را در افکار عمومی شکل داد و باعث شد تصویب آن در طول ده سال بارها به تعویق بیافتد و اروپا بیش از گذشته در زیست‌فناوری دچار عقب‌ماندگی شود. پس از ده سال بحث و مناقشه و چند بار رد پیش‌نویس، سرانجام در سال 1998 «دستورالعمل حمایت قانونی از اختراعات زیست‌فناوری 1998»، مورد پذیرش پارلمان اروپا قرار گرفت[6] و اروپایی‌ها ثبت اختراعات مربوط را در این حوزه الزامی کرده و با این عمل به مسابقه پیشرفت‌های زیست‌فناوری وارد شدند.

این پایان داستان نبود و در ادامه نیز مخالفت برخی کشورها با این دستورالعمل ادامه یافت و برغم تأکید ماده 15 آن بر ورود مفاد سند در قوانین داخلی کشورهای عضو تا سال 2007 برخی اعضا مانند آلمان، پرتغال، اتریش، ایتالیا، بلژیک، سوئد، فرانسه، لوگزامبورگ و هلند نتوانستند جریان‌های پر سر و صدای داخلی را برای تصویب داخلی آن اقناع نمایند. [7] جالب توجه آنکه تمامی این کشورها با توجه به عضویت در سازمان جهانی تجارت مصرف کننده محصولات زیست‌فناوری به ویژه محصولات تراریخته هستند و مخالفت اروپایی‌ها و سایر کشورهای مخالف تنها آنها را از عرصه تولید بیرون نگه داشت.

نفوذ در نظام تصمیم‌گیری اروپا علاوه بر جریان‌های به ظاهر مردمی و رسانه‌ها، به طور مستقیم نیز دنبال می‌شود. یکی از فعالان تندروی محیط زیست به نام جرمی ریفکین که رویکردهای صلح سبز را در مخالفت با اصل زیست‌فناوری مدرن دنبال می‌کند مشاور ارشد تمام رؤسای کمیسیون اروپا از سال 2000 بوده است. وی همچنین مشاور رؤسای پارلمان اروپا و رؤسای کشورهای مختلف اروپایی از جمله مرکل (آلمان)، سارکوزی (فرانسه)، زاپاترو (اسپانیا)، خوسه سقراط (پرتقال) و جانز جانسا (اسلوونی) در مدت ریاست شان بر شورای اروپا بوده است. این مشاور امریکایی در کتاب خود با عنوان "قرن بیوتکنولوژی" به صراحت بیوتکنولوژی را یکی از بزرگ‌ترین خطرات قرن اعلام می‌کند. اخیرا جریان نفوذی ریفکین از اروپا نیز فراتر رفته و به آسیا رسیده است. اندکی پس از اینکه هیلاری کلینتون در کتاب خاطراتش اعلام کرد اعمال سیاست‌های امریکا برای مدیریت چین از طریق بهانه‌های زیست‌محیطی ممکن شده است [8]، رسانه‌ها از دیدگاه‌ها و آثار جرمی ریفکین به عنوان اصلی‌ترین منبع در تدوین برنامه توسعه چین در سال 2015 یاد کردند. [9] وی مدتی است مشاوره رهبر جمهوری خلق چین را نیز بر عهده دارد. [10]

روشن است که افزایش مقررات و بوروکراسی بازدارنده رقیب در مسیر تحقیق و توسعه و تجاری‌سازی یک فناوری چه میزان در خروج آن از عرصه رقابت مؤثر است. زمان لازم برای محصولات زیست‌فناوری در تمام مراحل تحقیق و توسعه در آزمایشگاه‌ها و تست مزرعه به چارچوب حقوقی و مقررات قانونی در کشورهایی که صدور مجوز در آنها درخواست می‌شود وابسته است. محدودیت‌های قانونی از جمله برچسب‌گذاری غیرعلمی و تبعضی‌آمیز، ارزیابی ناعادلانه زیست‌محیطی و سلامتی در اروپا [و کشورهای دنباله‌روی نظام حقوقی اروپا همانند ایران] به شدت تقویت شده و این امر صدور مجوزها را با تأخیر زیادی مواجه کرده است. این امر همچنین هزینه‌های محصول نهایی را به شدت افزایش می‌دهد. روشن است که تضعیف تحقیق و توسعه به ویژه از سوی شرکت‌های نوپای این حوزه نتیجه این فرایند است و می‌بینیم که این شرایط اقبال شرکت‌ها به زیست‌فناوری را کاهش داده است. [11] ابهامی وجود ندارد که اروپا قربانی سی ساله زیست‌فناوری هراسی است و اخیرا ترجمه و واردات بخشی از این زیست‌فناوری هراسی به کشورمان به مأموریت برخی دست‌های پیدا و پنهان در کشورمان بدل شده است. این امر را می‌توان در ترجمه و انتشار گسترده دروغ‌ها و سم‌پاشی‌های صلح سبز علیه مهندسی ژنتیک کشاورزی از سال 1394 مشاهده کرد. اطلاع اصحاب رسانه و سیاست‌گذاران کشور از این گونه تکنیک‌ها برای ایجاد انحصار در فناوری برای مقابله با این جریان و تکرار آن در سایر فناوری‌های نو ضرورت دارد.

*پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

پی‌نوشت:

[1]  The Asilomar Conference on Recombinant DNA Feb. 1975

[2] See Carl Mitchman, Responsibility and Technology, in: P.T. Durbin, Technology and Responsibility, Springer, 2013, p. 12

3. در برخی اسناد جامعه اروپایی به این امر و لزوم تسریع در تصویب دستورالعمل زیست‌فناوری برای جلوگیری از عقب‌ماندگی بیشتر اروپا، تصریح شده است. برای نمونه ر.ک:

  Opinion of the Economic and Social Committee on the Proposal for a European Parliament and Council Directive on the legal protection of biotechnological inventions, Official Journal of European Communities, 1996/C 295 /03, p. 13.

[4] Ibid, par. 1.3.1.

[5] Ibid, par. 1.3.2.

6. دستورالعمل بیوتکنولوژی اروپا یک بار در مارس 1995 از طرف پارلمان اروپا به دلیل این تلقی عمومی که محدودیت بر ثبت مالکانه اشکال حیات نباید از بین برود رد شد. با آنکه طرح دوباره مسئله بعید به نظر می‌رسید، با توجه به پیشرفت بیوتکنولوژی در امریکا و ژاپن به علت قانونی بودن حق اختراع در این حوزه، در دسامبر همان سال نسخه اصلاح شده آن دوباره به پارلمان اروپا ارائه شد که در آن ابعاد به اصطلاح اخلاقی نیز در نظر گرفته شده بود. پارلمان اروپا پس از یک کار فشرده بر روی پیش‌نویس ارائه شده، و اعمال 66 اصلاح در جولای 1997 پیش‌نویس جدیدی را به کمیسیون اروپا ارائه کرد. اصلاحات مذکور مورد کمیسیون اروپا قرار گرفت و منجر به نسخه نهایی پیش‌نویس در دسامبر 1997 شد. این نسخه در پارلمان اروپا تأیید و در نوامبر 1997 به شورا ارجاع شد و شورا با رأی اکثریت قاطع (غیر از هلند که به آن رأی منفی داد) آن را تصویب کرد. مدت کوتاهی پس از آن، در 16 جولای 1998 کمیسیون و پارلمان اروپایی موضع مشترکی درباره آن اتخاذ کردند و شورای وزارتی نیز آن را به تصویب رساند. دستورالعمل مزبور در 30 جولای 1998 لازم‌الاجرا شد و کشورهای عضو ملزم شدند تا 30 جولای 2000 قوانین خود را برای مطابقت با آن اصلاح کنند(ماده 15 دستورالعمل).

See: Guy Tritton, Intellectual Property in Europe, 2nd. ed., london: Sweet & Maxwell, 2002, pp. 168-169.

7. محسن صادقی، حمایت از ابداعات دارویی و الحاق به سازمان جهانی تجارت، ص 97.

[8] Hillary Clinton, Hard Choices, p. 111.

[9] Nathan Gardels, Chinas New Five-Year Plan Embraces the Third Industrial Revolution, The Huffington Post, Nov 05, 2015 <http://www.huffingtonpost.com/nathan-gardels/china-third-industrial-revolution_b_8478954.html>.

[10] Ibid.

[11] Agnès E. Ricrocha & Marie-Cécile Hénard-Damaveb, Next Biotech Plants: New Traits, Crops, Developers and Technologies for Addressing Global Challenges, Critical Reviews in Biotechnology, vol. 36, Iss. 4, 2016 p. 675.

منبع