وزارت بهداشت: جنجال علیه محصولات تراریخته از سوی سودجویان دنبال می‌شود

مهرناز خیراندیش ــ دبیر کمیته ایمنی زیستی وزارت بهداشت, درمان و آموزش پزشکی در خصوص ایمنی محصولات غذایی تراریخته دارای مجوز مصرف در کشور اظهار داشت: تمامی محصولات غذایی تراریخته دارای مجوز موجود در بازار، که در تیررس  مسائل رقابتی ناسالم مورد هجمه قرار گرفته‌اند نه صرفاً در ایران که در بسیاری از کشورهای دیگر نیز از نظر ایمنی غذایی برای مصرف انسان مورد تأیید هستند.

وی افزود: سازمان غذا و دارو این حق را برای خویش قائل است تا در محاکم قضایی نسبت به کسانی که اگرچه در کالبد خیرخواهان سلامت، قصد پیشبرد مقاصد اقتصادی خود را دارند و بدون مستندات لازم با مطرح کردن بی‌پایه و اساس نام مثلاً روغن سرخ‌کردنی اویلا، قصد زیر سؤال بردن جایگاه نظارتی این سازمان را دارند اقامه دعوا کند.

این مقام مسئول در سازمان غذا و دارو اضافه کرد: افراد متقاضی دریافت هر نوع مجوزی برای فرآورده‌های غذایی تراریخته، قبل از هر اقدامی باید مدارک مورد نظر  خود را که صدالبته مطابق با آخرین ضوابط و آیین‌نامه‌های تدوین شده در سازمان غذا و دارو هستند ارائه دهند.

خیراندیش با بیان اینکه ضوابط مذکور برگرفته از آخرین مقررات و دستورالعمل‌های مرتبط در اتحادیه اروپا, مالزی و پروتکل جهانی ایمنی زیستی "کارتاهنا" مصوب 1382 مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران است، تصریح کرد: پس از آنکه مدارک از نظر رخدادهای تراریختگی این نوع محصولات غذایی توسط کارشناسان سازمان، جزء به جزء و مورد به مورد بررسی شد و از منظر ایمنی و سلامت انسانی و همچنین دارا بودن مجوز مصرف در سایر کشورها علی الخصوص اتحادیه اروپا, ژاپن و کره جنوبی مورد تأیید قرار گرفت از سوی سازمان غذا و دارو، نسبت به صدور مجوزهای لازم آن محصول اقدامات لازم صورت می‌پذیرد.

جهانی سبز با پذیرش بالای محصولات تراریخته

 تنها کشورهای جهان که هنوز هراس از محصولات تراریخته در آنها شدت دارد به رنگ قرمز مشخص شده‌اند. به امید جهانی سبزتر.

فن‌آوری محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و تراریخته‌ها به طور متوسط باعث کاهش 37 درصدی مصرف آفت‌کش‌ها، افزایش 22 درصدی عملکرد محصول و افزایش 68 درصد سود کشاورزان شده و  از این راهها به رفع فقر و امنیت غذایی، توسعه پایدار و تثبیت اقلیم، تنوع زیستی و محیط زیست و کاهش بیماری‌های ناشی از سموم شیمیایی چون سرطان کمک کرده‌است.

تراریخته چیست؟

در فرایند تراریختی، ژن‌ یا ژنهایی از یک موجود به موجود دیگر منتقل می‌شود. با انتقال ژن جدید به سلول یا موجود زنده ویژگی های مفید مورد نظر در آن موجود ایجاد می‌شود. موجودی که به این ترتیب دچار تغییر در ماده ژنتیکی خود شده یا به عبارتی اصلاح ژنتیکی شده است را موجودی که به لحاظ ژنتیکی اصلاح شده genetically modified organism یا به اختصار GMO می‌گویند.

انتقال ژن به موجودات با به کارگیری فنون مهندسی ژنتیک میسر می‌گردد. معمولا‌‌ً با تولید DNA نوترکیب، که متشکل از مولکول ناقل و ژن انتقالی است، امکان انتقال ژن از موجود دهنده‌ ژن به موجود گیرنده را فراهم می‌کند.

بشر برای استفاده هرچه بیشتر و مطلوبتر از منابع حیوانی و گیاهی همچنین برای مبارزه با قحطی و خشکسالی همواره در تلاش برای اهلی سازی و ایجاد تغییر در موجودات بوده است. اقدام بشر برای اصلاح ژنتیکی موجودات به سال‌ها پیش از شروع علم ژنتیک برمی‌گردد. اقداماتی نظیر بومی سازی گیاهان و جانوران، جفت‌گیری‌های هدایت شده‌ آنها، جداسازی ارقام و نژاد‌های مطلوب از سایرین و پرورش آنها، اقدام به پیوند زدن درختان از جمله روشهای سنتی ایجاد تغییر در موجودات است.

با کشف مولکول DNA در سال1944به عنوان مولکول دربرگیرنده‌ اطلاعات وراثتی حیات و سپس شکل‌گیری تکنیکهای تولید DNA نوترکیب و پیشرفتهای حاصل از آن بشر رفته رفته استفاده از روشهای زیست فناوری برای اصلاح موجودات مورد نیاز خود را جایگزین روشهای سنتی کرد تا جایی که نه تنها در بهبود کیفیت و کمیت محصولات که حتی در تولید کالا‌های لوکس و فانتزی نیز از آن بهره می‌گیرد.

اولین موجود تراریخت، که باکتری «ای‌.کولای» بیان کننده‌ ژن انتقال یافته از باکتری سالمونلا بود، در سال 1973به دست «نورس کهن» خلق شد.

پس از آن «هربرت بایر» اولین شرکت زیست ‌فناوری را با نام «ژیننتک» تاسیس کرد. شرکت ژیننتک در سال 1986 اعلام کرد که موفق به خلق ای.کولای تولید کننده‌ پروتئین انسولین انسانی شده است.

با وجود موفقیت‌های حاصل از تولید GMOها ، به دلیل نگرانی جوامع از خطرات احتمالی استفاده از باکتری‌های تراریخت، دولت‌ها همواره نسبت به تولید و استفاده از GMOها بدبین و سختگیر بوده اند. به عنوان مثال؛ یک شرکت بیوتکنولوژی در کالیفرنیا به نام «شرکت علوم ژنتیکی پیشرفته» که موفق به ایجاد باکتری‌های اصلاح شده‌، با انتقال ژن‌هایی از باکتری‌های سرمازی، برای حفاظت از گیاهان در مقابل سرمازدگی شده بود مکرراً به دلیل مخالفت‌های دولت، از به کارگیری دستاوردش بازداشته می‌شد.

با پیشرفتها‌ی روزافزون بیوتکنولوژی، از میزان این نگرانی‌ها کاسته شد. توسعه‌ی زیست فناوری منجر به خلق باکتری‌ها، گیاهان و جانوران تراریختی شد که ویژگیهای مطلوب‌تری نسبت به انواع طبیعی خود داشتند. همچنین GMOهایی به عنوان کارخانه‌های زنده‌ تولیدات دارویی مورد نیاز در درمان بیماری‌ها خلق می‌شوند.

با وجود مزایایی که GMOها برای انسان به همراه دارند برخی از حامیان محیط زیست نسبت به استفاده از گیاهان تراریخت به عنوان غذا به دلیل تصور اینکه سم بیشتری نیاز دارند یا احتمال ضرر برای انسان و طبیعت نگران اند و با آن مخالفت می‌کنند.

اما مطالعه مراجع و منابع تخصصی نشان می‌دهد مراکز علمی معتبر و دانشگاه‌های متعدد و مستقل و نیز نهادهای نظارتی بین المللی متعددی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی  به این نتیجه رسیده‌اند که محصولات تراریخته برای مصرف انسان و محیط زیست ایمن هستند [3-1].

مطالعات زیادی این محصولات را از نظر سلامت مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از جالب توجه‌ترین آنها گزارش اتحادیه اروپاست. این گزارش محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است.

این مطالعه در نهایت نتیجه گرفته است که محصولات تراریخته مانند فرآورده‌های کشاورزی سنتی سالم هستند. نکته قابل توجه اینکه گزارش کمیسیون اروپا در مورد غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک بر پایه پژوهش‌های مستقل از شرکت‌های فن‌آوری زیستی انجام شده است [4]. در اروپا برای جامعه علمی کاملاً روشن است که غذاهای حاصل از محصولات تراریخته بی‌خطر هستند. مشاور علمی کمیسیون اروپا گفته است: «مصرف غذاهای تراریخته بیشتر از مصرف غذاهایی که به‌شیوه مرسوم تولید می‌شوند خطر ندارد [5]» یا به‌عبارت دیگر از آنها سالمترند. بررسی و جمع‌بندی 1783 مقاله علمی معتبر که به بررسی اثرات غذاهای GM بر سلامت انسان و محیط زیست در فاصله سال‌های 2002 تا 2012 پرداخته بودند نیز به‌وضوح نشان داد که به‌طور خلاصه، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از گسترده‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند و تاکنون هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید GMOها را بر محیط زیست و سلامت نشان دهد.

نتیجه نهایی این مقاله که در مجله Critical Reviews in Biotechnology به چاپ رسیده است دلیل بی‌اعتمادی مدعیان و مخالفان تراریخته‌ها را در دروغ‌های روانشناسی، سیاسی و بحث‌های کاذب نهفته دانسته است. این نتیجه‌گیری مبنی بر سلامت محصولات تراریخته برآیندی از تحقیقات مختلف و مستقل انجام شده در دنیا در ارتباط با محصولات تراریخته در دهه گذشته بوده و از یافته‌های مرتبط با تحقیقات مهندسی ژنتیک که به‌صورت مقالات عمومی، مقالاتی مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و مقالاتی در زمینه ایمنی مصرف و قابلیت ردیابی آنها تحقیق و نگاشته شده‌اند، حاصل شده است [7]. انجمن پزشکی انگلستان، متنی با عنوان بررسی جامع اطلاعات مربوط به غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی منتشر کرده است. در این متن آمده است: «غذاهای تولید شده از محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی توسط صدها میلیون نفر در سرتاسر دنیا به‌مدت 15 سال مصرف شده‌اند و هیچ گزارش یا شکایتی از بیماری وجود ندارد (این در حالی است که بیشتر مصرف کنندگان این محصولات ساکن کشورهایی مانند آمریکا بوده‌اند که مردم آنها بیشتر اهل شکایت هستند)» [8]. دیوان عالی فرانسه نیز اعلام کرد دولت هیچ مدرک معتبری در مورد آسیب محصولات تراریخته به انسان یا محیط زیست ندارد [9].

در خصوص ادعای افزایش سه‌برابری سم در محصولات تراریخته، بدون اشاره به هر نوع مستندی (یا حداقل نام مجله علمی) باید گفت بر اساس مقاله‌ای علمی  که در سال 2014 در مجله PLoS ONE منتشر شد، در آن به بررسی اثرات زراعی و اقتصادی محصولات اصلاح شده ژنتیکی پرداخته است. در این مقاله با بررسی 147 مقاله علمی معتبر اثبات می‌کند که فن‌آوری محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و تراریخته‌ها استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی را 37 درصد کاهش داده است. همچنین میزان محصول 22 درصد افزایش داشته و افزایش سود کشاورزان 68 درصد بوده است". این مطالعه که شواهدی قوی از مزایای محصول تراریخته برای کشاورزان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را نشان می‌دهد اظهار امیدواری کرده است که انتشار این نتایج، افزایش اعتماد عمومی به این فن‌آوری را در پی داشته است [6].

1- DeFrancesco L (2013) How safe does transgenic food need to be? Nature Biotechnology 31: 794–802.

2. European Academies Science Advisory Council (2013) Planting the Future: Opportunities and Challenges for Using Crop Genetic Improvement Technologies for Sustainable Agriculture (EASAC, Halle, Germany).

3. European Commission (2010) A Decade of EU-Funded GMO Research 2001-2010. European Commission, Brussels.

4. http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/article/default.asp?ID=7082

5. http://www.euractiv.com/innovation-enterprise/commission-science-supremo-endor-news-514072

6. Klumper W, Qaim M (2014) A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PLOS One, 9 (11) e111629.

منشأ ادعاهای عجیب علیه محصولات تراریخته (2)

محیطزیست گرایان افراطی دنباله رو حزب سیاسی صلح سبز جریان اصلی فناوری‌هراسی را در حوزه محصولات تراریخته هدایت می‌کنند. این جریان توانسته است با انتشار شبهات و دروغ‌های متعدد و سودوساینس در نهضت‌های زیست محیطی بی‌اعتمادی عمیقی به مطلوبیت این فناوری پیشرفته ایجاد کند که بعضا به ایدئولوژیهای ضدفناوری انجامیده است.[1] پروفسور کریستین نوسلین ولهارد مدیر مؤسسه توسعه بیولوژی ماکس پلانک آلمان و برنده نوبل پزشکی (1995)، با تأکید بر غیرعلمی بودن ادعاهای رسانه‌ها در این باره میگوید: به اکثر آلمانیهایی که از مصرف محصولات تراریخته هراس دارند گفته شده با خوردن این محصولات ژن خاصی به بدن آنها منتقل خواهد شد. در حالی که این از نظر علمی کاملا غیرمنطقی است و هرگز ژنی از گوشت گاو یا گیاهان نتوانسته به ژنوم انسان داخل شود.[2]

این استاد آلمانی منشأ ایجاد این هراسها را گروههای قدرتمندی مانند حزب سیاسی صلح سبز می‌شمارد. این حزب [که در اغلب کشورهای جهان نفوذ دارد] متعصبانه و بدون توجه به حقایق علمی راجع به محصولات تراریخته زیست‌فناوری سبز را در عمل به یک تابوی اجتماعی بدل کرده است.[3] وی درباره آسیب‌هایی زیست فناوری‌هراسی به آلمان وارد کرده میگوید: از حیث عملی عرصه به قدری برای دانشمندان زیست‌فناوری تنگ شده است که عملا دیگر هیچ جایی برای عملی کردن ایده‌ها و پژوهش‌های علمی دانشمندان زیست‌فناوری در آلمان وجود ندارد. مزارع آزمایشات به طور مستمر توسط گروههای افراطی نابود میشود و کار مؤثری درباره آن انجام نمی‌گیرد. حتی گاه دانشگاه ها گاه  دوره آموزشی خود را به خاطر خشونت‌های گروه‌های فشار و نابودی مزارع آن لغو می‌کنند. پیآمد این شیوه آن است که آلمان به دست خود دانشمندان زیست فناوری خود را به کشورهای دارای فضای علمی کوچ میدهد چرا که در آلمان هیچ آیندهای برای آنها متصور نیست.[4]

این دقیقا جریانی است که پیش از این با روشی مشابه تحت تاثیر عوامل خارجی در کشور هند فعال شده است. دخالت این عوامل به قدری بود که سال گذشته دولت این کشور را به عکس‌العمل و تصویب قوانین سخت‌گیرانه راجع به کمک‌های خارجی به گروههای داخلی واداشت. پس از آنکه مانموهانگ سینگ نخست وزیر هند در سخنانی، تحریک مردم هند با سوءاستفاده از شعار حفاظت از محیط زیست را یکی از کارویژه های امریکا دانست، دولت هند با تصویب قوانین جدید در این باره مجوز تعدادی از سازمانهای غیردولتی را که کشورهای غربی به آنها کمک مالی می‌کردند لغو کرد. مجموع این کمکها سالانه حدود دو و نیم میلیارد دلار بود. دولت و بخش خصوصی امریکا از جمله سازمان امریکایی جهان یهود،[5] صندوق جهانی پشتیبانی سبز،[6] سازمان بین‌المللی همدردی،[7] خدمات بین‌المللی جمعیت[8] و بنیاد بیل گیتس[9] در صدر فهرست پشتیبانان مالی سازمانهای غیردولتی هند قرار داشتند. مقامات هندی در تبیین قوانین جدید اعلام کردند: «دولت مخالفتی با انتقاد ندارد اما هنگامی که تحت تاثیر کمکها و جریانات خارجی برای نقد سیاست‌های جاری استفاده میشود، مسئله پیچیده میشود و پی بردن به توطئه‌ها مشکل می‌شود. بنابراین استفاده از پشتیبانی‌های خارجی هنگامی موجه است که در جهت منافع کشور باشد.» [10]

در ایران نیز در دهه اخیر مشاهده شده است که جریانی غیرعلمی در حوزه زیست فناوری پیگیر این خط رسانه‌ای است و برنامه مشابهی برای کشور ما نیز وجود دارد. در واقع، یکی از مصادیق تلاش مورد اشاره رهبری از سوی دشمن برای جلوگیری از پیشرفت علمی و اقتصادی کشور در حوزه زیست‌فناوری بوده است. ایشان در دیدار اساتید دانشگاهها میفرماید: «امروز کشور نیازمند یک جهاد علمی است... معنای جهاد فقط تلاش نیست. در مفهوم اسلامی، جهاد عبارت است از آن تلاشی که در مقابل یک دشمن است، در مقابل یک خصم است. هر تلاشی جهاد نیست... مواجه ی با یک معارض است... دارد معارضه‌هایی میشود، باید این معارضه‌ها را در هم بشکنیم.» (۱۳۸۹/۰۶/۱۴) «یک رکن مهم این ایستادگى، علم است...  دشمن ما از این مرکز قدرت افزائى غافل نیست و غافل نخواهد بود.» (۱۳۹۰/۰۶/۰۲) «ما این طرف دنیا حرف های حق زیادی داریم... اما احتیاج به یک چیز دیگری هم داریم و آن، عبارت است از «قدرت بین‌المللی» تا بتوانیم ...و آرمانهایمان برسیم. این قدرت را ـ قدرت اقتصادی، سیاسی و نفوذ فرهنگی ـ چطور به دست آوریم؟ پایه و مایه همه اینها، قدرت علمی است. یک ملت، با اقتدار علمی است که ...می تواند سیاست برتر و دست والا را در دنیای سیاسی حائز شود...  یکی از استراتژی های نظام سلطه این است که نگذارند کشورهای تحت سلطه دارای علم شوند چون می دانند علم ابزار قدرت است... یقین بدانید یکی از چیزهایی که امروز مورد توجه سرویس های اطلاعاتی است این نکته است که ببینند چگونه می توانند دانشجوی بیدار و دانشگاه آگاه ایرانی را از آن راهی که می تواند به اعتلای کشور بینجامد، منصرف کنند و مانعش بشوند.» (29/10/84)

بر اساس آنچه گفته شد نمی‌توان درباره جریان‌هایی که در جهت مخالفت با یک علم یا فناوری عمل کرده و ادعاهای غیرعلمی خاصی را ترجمه و تکرار می‌کنند صرفا به عنوان یک نظر نگریست و  تنها حفظ نگاه کاملا علمی در این حوزه تضمین کننده استقلال و حاکمیت و پیشرفت کشور خواهد بود.

ابزار این جریان ایجاد هراس نسبت به زیست‌فناوری و طرح ادعاهای سطحی و غیرعلمی برای القای خطرناک بودن این فناوری است. این رویکرد به زیستفناوری محدود نمیشود و در مورد سایر فناوری‌های مدرن ابراز میشود اما از آنجا که در عصر زیست‌فناوری واقع شده‌ایم و این دانش در قله فناوری‌های پیشرفته آینده قرار دارد و تسلط بر آن تعیین‌کننده قدرت سیاسی و اقتصادی آینده کشورها خواهد بود، هجمه بیشتری را در این حوزه شاهدیم.

زیست‌فناوری هراسی با آنکه به لحاظ علمی متکی به شبه علمها و ادعاهای سطحی یا غلط است، با استفاده از برخی مباحث انتزاعی یا حتی فلسفی مبهم و ابزار رسانه توانسته است در کشورهای هدف گسترش یابد و در ایران نیز در دهه اخیر حجم زیادی از آثار مربوط به این جریان ترجمه و منتشر شده است.

تکیه بر استدلال‌های غیرقابل اثبات، انتزاعی و نظری بحث برانگیز به جای مطالعات علمی و  ملموس و قابل اثبات از طریق تجربه و استدلال، پشتوانه مناسبی برای وارد کردن کشور به بحث‌های مناقشه‌آمیز و جدلی است که انتهایی ندارد. ابزار رسانه نیز به جهت نبود هیچ‌گونه ارزیابی علمی در فرایند نشر اخبار و گزارش‌ها از یک سو و قدرت اقناعی آن با استفاده از تکنیک‌های دانش ارتباطات از سوی دیگر، ابزار مناسبی برای رسیدن به اهداف طرح امنیتی رسانه‌ای زیست‌فناوری‌هراسی بوده است.

مبانی انتزاعی و ادعاها و نتیجه‌گیری‌های غیر علمی این جریان دارای پاسخ‌های روشن علمی و  دینی  است و بدون استفاده از ابزار رسانه‌های جمعی و القای هراس در افکار عمومی در مجامع کارشناسی قدرت تأثیرگذاری ندارد. بنابراین مقابله با آن نیازمند مدیریت یکپارچه و هدفمند رسانه‌ای است تا فضای عمومی تحت تأثیر این جریانها قرار نگیرد. از آنجا که فضای عمومی کشور در سیاستگذاری و تصمیم گیری نهادهای رسمی مانند مجلس اثرگذار است این جریان‌سازی‌ها در تصمیمات نهادهای قانونگذاری یا نهادهای دولتی متولی زیست‌فناوری موثر است همان طور که در مواردی مانند قانون ایمنی زیستی و منابع ژنتیک تجربه شد و نقطه ضعف های زیادی را در این قوانین وارد کردند.

به دلیل اینکه استفاده از این مبانی فلسفی و ابزار رسانه‌ای از یک منشأ سیاسی و اقتصادی هدایت میشود، برخورد با آن بدون شناخت کافی این منشأ میسر نمی‌شود. منشأ سیاسی و اقتصادی زیست‌فناوریهراسی به رقابت اقتصادی به ویژه رقابت بین قدرتهای سیاسی و اقتصادی جهان باز میگردد که در مورد ایران با دشمنی‌های غرب در عرصه علم و فناوری آمیخته شده و شدت یافته است. در شرایطی که حرکت به سمت خودکفایی و امنیت غذایی به امری اجتناب ناپذیر در شرایط امروز بدل شده است، سردرگمی مسئولان و مجلس در تصمیم‌گیری علمی و صحیح و حمایت از دانش‌بنیان کردن تولید در حوزه کشاورزی کشور را به سوی منابع غذایی وارداتی با قیمت کمتر و کیفیت بهتر سوق داده است. به طوری که اکنون بیش از 50 درصد غذای کشور (بر مبنای کالری سرانه) که بیش از نیمی از آن با محصولات تراریخته مرتبط است وارداتی است.

مقابله با زیست فناوری هراسی موجود در مواردی که از طریق دریافت گزارش‌های آلوده ایجاد شده است با آگاه سازی ممکن است و در مواردی که از طریق نفوذ نهادها و سازمانهای خارجی و بین‌المللی هدایت میشود علاوه بر آگاه‌سازی نیازمند اقدام مقتضی در مقابل این گونه طرح‌ها است.

امریکا از دهه هفتاد به محدود کردن پژوهشهای ژنتیک و جریان سازی علیه آن در دیگر کشورها اندیشیده است. این کشور در سال 1974 کیمته‌ای تشکیل داد که مقرر نمود کنفرانسی بین‌المللی تشکیل شده و به جهان اعلام شود «تا هنگامی که خطرات بالقوه ژنتیک بهتر شناخته نشده است... دانشمندان سراسر جهان در این حوزه آزمایشات را متوقف کنند.» این کنفرانس در سال 1975 در آسیلومار کالیفرنیا برگزار شد (The Asilomar Conference on Recombinant DNA) و خطوط راهنمایی را با همین هدف منتشر نمود. سالها بعد برخی دانشمندان به شدت نسبت به آسیب‌های جریان تبلیغاتی ناشی از کنفرانس مذکور ابراز عصبانیت کردند زیرا خلاف ادعاهای مطرح در کنفرانس برای ایشان ثابت شد.[11]

 

 

این جریانی است که در دهه شصت تلاش شد علیه انرژی هسته‌ای نیز پیگیری شود مضرات رادیواکتیو تیتر روزنامه ها میشد و کتاب‌هایی موثری چون آثار شهید آوینی در این راستا منتشر میشد.

---

[1] مانوئل کاستلز، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، جلد دوم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو، 1380، ص 160.

[2] Christiane Nüsslein-Volhard (interview), “Die setzen auch Menschenleben aufs Spiel” [Biotech Opponents Are Playing with Human Lives], The German weekly Focus, available at <focus.de/wissen/wissenschaft/gentechnik/tid-12634/interview-die-setzen-auch-menschenleben-aufs-spiel_aid_350759.html>, accessed Sep. 2013.

[3] Nüsslein-Volhard, op. cit.

[4] Ibid.

[5] American Jewish World Service

[6] Global Greengrants Fund

[7] Compassion International

[8] Population Services International

[9] Bill and Melinda Gates Foundation

[10] Guardian Weekly, India cracks down on foreign funding of NGOs, 11 Jun. 2013, available at <theguardian.com/world/2013/jun/11/india-crackdown-foreign-funded-ngos> accessed 30 Sep. 2014; Washingtonpost, USA heads list of foreign donors to NGOs in India, July 11, 2014, <washingtonpost.com/world/asia_pacific/activists-bristle-as-india-cracks-down-on-foreign-funding-of-ngos> accessed 30 Sep. 2014.

[11] Carl Mitcham, Responsibility and Technology, in: P.T. Durbin, Technology and Responsibility. Springer, 2013, p. 12.

منشأ ادعاهای عجیب علیه محصولات تراریخته (1)

غیرعلمی بودن ادعاها راجع به محصولات تراریخته به سادگی قابل تشخیص است. جستجو در میان اخبار رسانه‌ها نشان می‌دهد ادعاهای غیرعلمی و خلاف واقع زیادی علیه این محصولات ارائه می‌شود که فاقد مستندات عینی و یا ذکری از منابع تخصصی است؛ برای نمونه به مواردی چون امکان انتقال ژن گیاه به بدن انسان، ایجاد بیماری‌های عفونی، حساسیت‌های شدید پوستی، تضعیف دستگاه ایمنی بدن، سرطان‌زا بودن انتقال ژن، ایجاد مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها، صدمه به مخاط به ویژه بویایی، تخریب پروتئین سلولی، عقیم شدن مردان، نابودی کشاورزان خرد، کاهش تنوع زیستی، احتمال تأثیر روی نسل‌های دور و... اشاره می‌شود. همان طور که گفته شد هیچ یک از این موارد در یک ژورنال علمی و به صورت مستند درج نشده و همگی از طریق رسانه‌های جمعی منتشر شده‌اند. برای نمونه هیچ گاه نمی‌توانید نام ژن عامل سرطان یا ژورنال تخصصی مستند این ادعا را در میان مطالبی که ادعای سرطان زا بودن یک محصول تراریخته را مطرح می‌کنند بیابید.[1] عوامل متعددی مانند رقابت تنگاتنگ قدرت‌های اقتصادی در دنیای امروز، وجود انگیزه های متعدد از سوی دشمن خارجی که به تحریم علوم، فناوریها و مواد و تجهیزات علمی و دانشگاهی نیز منجر شده است در کنار منافع برخی واردکنندگان در استفاده از ابزارهای زیست‌فناوری‌هراسی تأثیرگذار بوده است. یکی از ابزارهای اصلی این امر موج‌سازی رسانه‌ای و ترویج علم‌نماها است که به راحتی در میان ناآگاهان نسبت به دانش‌بیوتکنولوژی رواج می‌یابد که در نهایت به تحت تأثیر قرار دادن مراکز قانونگذاری و تصمیم‌گیری منجر می‌شود. این امکان مناسبی برای استفاده از آن در رقابت میان قدرت‌ها است.

برای نمونه در برخی کشورهای اروپایی از این شیوه با موفقیت استفاده شده است. ویژگی مهم مطالبی که از طریق رسانه‌های جمعی منتشر می‌شود این است که هیچ ارزیابی علمی بر آنها اعمال نمی‌شود و از یک سو معیارهای تبلیغاتی و دانش ارتباطات و از سوی دیگر جهت‌گیری یک‌سوه مدیران و پشتوانه مالی رسانه تعیین کننده قابلیت نشر یک نوشته در آن رسانه است. فعالیت رسانه‌ها در اروپا در این جهت به حدی است که گاه شرکت‌های زیست‌فناوری از ترس حملات پی در پی گروه‌های مبارز فعالیت خود را متوقف یا مخفی می‌کنند. در می 2004 یک مجله علمی گزارش کرد که دانشمندان آلمانی به دلیل ترس از این‌که تندروها ممکن است مانند قبل آنها را از بین ببرند، مکان سی سایت کشت گیاهان تراریخته را مخفی نگه داشته‌اند.[2] به طور کلی از اواخر دهه نود به بعد حملات بر مزارع کشت آزمایشی شرکت‌های زیست‌فناوری در اروپا با تحریک رسانه‌ها آغاز شد. در 1999 در انگلیس صدها نفر به این مزارع حمله کردند؛ در فرانسه خوسه بوو رئیس تندرو یک سازمان غیردولتی[3] بعد از طرح‌ریزی نابودی هزاران گیاه تراریخته به یک قهرمان ملی بدل شد. حتی محاکمه، جریمه و زندان وی و هوادارانش را آرام نکرد، و آنها پاین کار خود را پنج سال بعد تکرار کردند.[4]

این اعتراضات تقریبا به صورت یک شبکه به هم پیوسته منطقه‌ای صورت می‌گیرد و در مناسبت‌های مختلف اوج می‌گیرد. برای نمونه، تظاهرات علیه محصولات تراریخته، بخشی از اعتراضات خیابانی در طول سومین کنفرانس وزارتی سازمان جهانی تجارت 1999 در سیاتل بود. رسانه‌هایی که این جریان را هدایت می‌کنند علاوه بر مدیریت افکار عمومی موفق شده‌اند با ایجاد انتظار عمومی نسبت به وارد عمل شدن نهادهای سیاسی و قانون‌گذاری، گاه سیاست‌مداران و قانون‌گذاران کشورها را وادار ساخته است محدودیت‌هایی بر فعالیت‌های دانشمندان زیست‌فناوری اعمال‌کنند، حتی اگر هیچ مستند علمی در کار نباشد. برای نمونه، استفن راسچن دانشمند زیست‌فناوری و استاد دانشگاه آچن آلمان، در مصاحبه‌ای می‌گوید به سختی توانسته است با نقل مکان به استانی که قوانین بهتری درباره تحقیقات زیست‌فناوری دارد، برای پژوهش خود راجع به ذرت تراریخته در سال 2005 زمین دریافت کند. با این حال با نزدیک شدن انتخابات سپتامبر 2008، وزارت کشاورزی و جنگل‌داری این استان تصمیم گرفت پژوهش‌های زیست‌فناوری را در باواریا متوقف کند.[5] زیرا حزب اتحاد اجتماعی مسیحی[6] به تصمیم مذکور برای جلب افکار عمومی و آراء مردم احتیاج داشت. این دانشمند آلمانی با تأسف‌انگیز خواندن این شرایط می‌گوید: «این عده همان مسئولانی بودند که با توجه به معیارهای علمی ما را تشویق به فعالیت و مستقیما با ما همکاری می‌کردند. اما برخی فعالیت‌های رسانه‌ای شرایط را تغییر داد و هم اکنون پذیرش عمومی سابق از میان رفته است.» وی افکار عمومی این کشور را نسبت به شش سال گذشته که پژوهش در این حوزه را آغاز کرده است بسیار نامساعدتر می‌داند و به نکته جالب‌توجهی اشاره می‌کند: «اگر امروز قصد داشتم گرایش خود را انتخاب کنم، احتمالا موضوع دیگری را دنبال می‌کردم.[7] از یک سو، رسانه‌ها به این هراس‌ها در افکار عمومی دامن می‌زنند و از سوی دیگر سیاست‌مداران آلمانی [به دور از هر گونه دلیل علمی] از آن به عنوان یک عنصر جلب رأی در مبارزات انتخاباتی استفاده می‌کنند. این برخوردی کاملا دوگانه است که از یک سو به تأمین مالی و کمک به پژوهش در این حوزه می‌پردازند و از سوی دیگر محصولات تراریخته حاصل آن را محکوم می‌کنند.[8]

مشابه این شرایط در کشور ما نیز شکل گرفته است. به طوری که رهبر معظم انقلاب، ریاست محترم جمهوری و شورایعالی انقلاب فرهنگی به طور شفاهی و در قالب اسناد بالادستی بر توسعه استفاده از زیست‌فناوری تأکید و حتی الزام کرده‌اند؛ اما جسته و گریخته برخی به صراحت سخنان غیرعلمی و ترجمه‌ای رسانه‌ها را برای القای ناموجه خطرناک بودن استفاده از زیست‌فناوری مطرح می‌کنند[9] و تلاش خود را برای مقابله با آن به کار می‌گیرند. نتیجه این امر محدود شدن نتایج پژوهش‌های زیست‌فناوری کشاورزی به آزمایشگاهها در طول دو دهه گذشته بوده است.[10] حال آنکه در سطح تصمیم‌گیری و قانونگذاری باید به جای تأثیرپذیری از فضای عوام‌پسند رسانه‌ای به معیارهای علمی و متخصصان این حوزه رجوع کرد.

کریستوفر کیت باند نماینده کنگره امریکا از میسوری در فوریه 2000 در گردهمایی سالیانه انجمن توسعه علم[11] از اعتراضات سیاتل به عنوان جدالی بین دانشمندان و یک سری جوان ناآگاه و گمراه یاد کرد: «این بحث‌ها از سوی متخصصان پی‌گیری نمی‌شود بلکه از سوی جوانانی که به خیابان ریختن را دوست دارند. ممکن است به نقطه‌ای برسیم که متخصصان نیز مجبور شوند برای جلب توجه رسانه‌ها به سخنان علمی خود با لباس‌های ذرت مانند به خیابان‌ها بریزند.»[12] وزیر خارجه امریکا نیز در همان گردهمایی با توصیف این اعتراضات به جدال بین منطق و بی‌خردی منشأ آن را برخی کشورهای خارجی دانست و افزود: «هراس‌انگیزی برخی گروه‌ها نسبت به محصولات تراریخته، با ادعای اینکه غذاهای تراریخته برای سلامت انسان مضرند، فاقد جنبه علمی است.»[13]

بدیهی است معرفی هر فناوری نیازمند اتخاذ تدابیری است که بتواند استفاده مطلوب و ایمن از آن را ممکن سازد. خودرو نیازمند استفاده از استانداردهای ایمنی خودرو و جاده است و علوم تجربی نیازمند پروتکل های ایمنی آزمایشگاه. اما این ترس و شک که نکند تدابیر ایمنی اندیشیده شده در یک علم درست نباشد، یک شک اولیه است که با مراجع به منابع تخصصی این حوزه و مطالعات دانشمندان این حوزه رفع می‌شود. در اینجا نیز مانند سایر حوزه ها استانداردهایی برای آزمایش های تجربی در این حوزه وجود دارد که از خطرات آن جلوگیری کرده است. اما گاه این شک اولیه به گونه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد که نوعی ترس را القا کند و این در جایی است که ادعاهای بی‌پایه و غیرعلمی با آن همراه شود.

---

[1]. مهم‌ترین این موارد مقاله‌ای راجع به سرطان‌زا بودن ذرت تراریخته بود که نتایج آن به دلیل روش غلط نمونه‌گیری و آنالیز در مورد پذیرش واقع نشد. در این تحقیق فارغ از اینکه موضوع آن فقط نوعی علف‌کش بود نه تراریختگی محصول، از موش معروف به موش سرطانی استفاده شده است که به طور طبیعی حامل ژن سرطان است و آزمایش به گونه‌ای انجام شده است که عامل سرطان قابل تشخیص نیست. زیرا آزمون‌های بدون تکرار و آنالیزهای غیر مستند به آزمون‌های معتبر آماری را مبنای استنتاج قرار می‌دهد. مرجع ایمنی غذایی اروپا (EFSA) در گزارشی در این باره اعلام کرد: «مقاله‌ی مذکور فاقد کیفیّت علمی لازم برای اثبات عدم ایمنی علف‌کش راندآپ است. به همین دلیل این مقاله اثری در ارزیابی‌های مرجع ایمنی غذایی اروپا در مورد راندآپ ندارد و این مرجع نیازی به بررسی مجدد ذرّت تراریخته‌ی NK603 و فروردهای مرتبط نمی‌بیند.» مجله منتشر کننده این مقاله نیز در شماره‌های بعد دلایل مردود بودن آن را منتشر کرد. (ر.ک: سید الیاس مرتضوی، «رسوایی دروغ»: نقدی بر فیلم «لحظه‌ای از حقیقت»، فصلنامه ایمنی زیستی، سال ششم، ش1، پاییز1391، صص94ـ83.)

[2]. Ned Stafford, “Uproar over German GM Corn”, The Scientist, May 17, 2004, available at <thescientist.com/article/display/22179>, accessed Sep. 2013.

[3]. Confédération Paysanne (Peasant Confederation).

[4]. Sheila Jasanoff, “Biotechnology and Empire: The Global Power of Seeds and Science”, 21 Osiris 1, 2006, pp. 273–292.

[5]. Stephan Roschen, “German GM Research—A Personal Account”, 27 Nature Biotechnology 4, April 2009, p. 318.

[6]. Christlich-Soziale Union.

[7]. Ibid.

[8]. Ibid, p. 319.

[9]. برای نمونه ر.ک: نشست خبری در دفتر اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار وزارت کشاورزی، روزنامه سرمایه، شماره 5504، 2/12/85، صفحه 6؛ مصاحبه دبیر کارگروه ملی ایمنی زیستی سازمان محیط‌زیست، روزنامه اعتماد ملی، شماره 821، 5/10/87، صفحه 13 و نیز سخنان رییس وقت سازمان محیط‌زیست، روزنامه سرمایه، شماره 323، 25/8/85، صفحه 16.

[10]. اسکندری وزیر اسبق کشاورزی در این باره می‌گوید: «از آنجا که محصولات تراریخته اجازه ورود به بازارهای جهانی را ندارند، ما نیز هیچ گونه برنامه‌ای برای استفاده و تکثیر آن نداریم... به دلیل مشکلات زیست محیطی و بهداشتی آن و تحریم کشورهایی که از محصولات تراریخته استفاده می‌کنند، ما نیز فقط تا زمانی که به عنوان عامل خطرزا شناخته نشود به عنوان یک دانش و علم از آن در آزمایشگاه ها استفاده می‌کنیم.» (روزنامه اطلاعات، 85/3/4 ص 19) به آدرس:

<magiran.com/npview.asp?ID=1091280>, accessed Sep. 2013.

[11]. American Association for the Advancement of Science.

[12]. Senator Christopher Bond, Annual Meeting, American Association for the Advancement of Science, Washington, D.C., Feb. 23, 2000.

[13]. Secretary of State Madeleine Albright, Annual Meeting, American Association for the Advancement of Science, Washington, D.C., Feb. 21, 2000.

کاهش عمده مصرف سموم شیمیایی با کشت محصولات تراریخته

عضو هیات مدیره انجمن بیوتکنولوژی ایران در همایش مهندسی ژنتیک گفت: فقر غذایی در جهان بیداد می کند و طبق اعلام سازمان جهانی غذا ۸۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از گرسنگی رنج می برند و در این شرایط با ۲۰ درصد افزایش تولید غذا، فقط می‎توان نرخ گرسنگان جهان را ثابت نگه داشت.

سید الیاس مرتضوی خاطر نشان کرد: مهندسی ژنتیک فرآیندی طبیعی است و روش‎‎های تولید محصولات از طریق این فناوری به قدری دقیق و.پیشرفته هستند که از این روش می‎توان حتی در درمان بیماری‎ها و علم پزشکی نیز استفاده کرد.

وی افزود: تا کنون با تولید محصولات تراریخته که در مقابل آفات مقاوم هستند، 550 هزار تن مصرف آفت کش ‎ها و سموم کاهش یافته و درآمد کشاورزان نیز به میزان 68 درصد نیز افزایش یافته است.

وی بهبود کیفیت مواد غذایی، بهبود کنترل رشد علف‎های هرز و تولید گیاهان مقاوم به آفات و امراض را از دیگر مزایای استفاده از مهندسی ژنتیک در تولید محصولات تراریخته عنوان کرد و گفت: سلامت این محصولات، مورد اجماع جهانی و بین‎المللی است و وزارت بهداشت نیز تولید این محصولات را مورد تایید قرار داده است.

همایش ملی " مهندسی ژنتیک در خدمت تولید غذای سالم و توسعه پایدار" با حضور مسئولین کشوری، استانی، اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد، دانشجویان رشته‎های مختلف این دانشگاه و با همکاری مرکز ملی تحقیقات سلامت غذا و انجمن ایمنی زیستی ایران برگزار شد.

منبع: وب‎دا

حقیقت درباره محصولات تراریخته چیست؟

با افزایش جمعیت و با بیش از 800 میلیون نفر که در حال حاضر در فقر زندگی می‌کنند، امروزه نیاز به محصولات تراریخته از اهمیت دو چندان برخوردار شده است.

محصولات تراریخته -محصولاتی که با اصلاح ژنتیک همراه هستند- محصولات سالمی هستند که عمدتا به سموم شیمیایی خطرناک و آفت‌کش و علف‌کش نیاز ندارند.

محصولات تراریخته دارای ویژگی‌هایی هستند که به طور طبیعی در طبیعت رخ نمی‌دهد. به طوری که محصولات سنتی زراعی همتایشان به سموم دفع آفات و علف‌کش برای رشد نیاز دارند در حالی که محصولات تراریخته مقاوم به آفات و بیماری و بی‌نیاز از مصرف هر گونه سموم شیمیایی خطرناک هستند.

این محصولات با افزایش مواد مغذی از کیفیت و کمیت بالایی نسبت به محصولات سنتی مشابه خود برخوردارند.

به طور کلی چهار محصول تراریخته پنبه، کلزا، ذرت و سویا بیشترین سطح زیر کشت محصولات تراریخته را در دنیا دارا هستند و هر ساله به آمار تنوع محصولات و میزان سطح زیر کشت محصولات کشاورزی تراریخته افزوده می‌شود.

با توجه به بهبود رشد محصولات، کشاورزان تراریخته‌کار با رضایت و خوشحالی به کشت محصولات تراریخته در زمین‌های خود همچنان ادامه می‌دهند. در کمتر از 20 سال، سطح زیر کشت محصولات تراریخته بیش از 100 برابر رشد داشته است.

با وجودی که دانشمندان به اتفاق آرا موافقت کردند که محصولات تراریخته خللی در سلامت انسان و محیط زیست وارد نمی‌کند، هنوز برخی واپس‌گرا این تصور قدیمی را دارند که چنین محصولاتی ناامن هستند.

با توجه به آمار و ارقام گزارش‌شده توسط خدمات سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی، از 28 کشور تولید کننده محصولات تراریخته، 11 کشوری که با رضایت بیشترین محصولات تراریخته را در دنیا تولید می‌کنند آثار این محصولات را در راستای حفظ محیط زیست و سلامت و امنیت انسان گزارش کرده‌اند.

تجربه نوزده سال کشت و تولید تراریخته در جهان نشان می‌دهد هیچ‌ گونه گزارش علمی و مستند از نگرانی‌های احتمالی مطرح ثبت نشده است و این یعنی تراریخته‌ها کارنامه‌ای درخشان از خود بر جای گذاشته‌اند. در واقع، افزایش هر ساله سطح زیر کشت محصولات تراریخته در دنیا نشان‌دهنده اهمیت کاربرد این محصولات سالم در دنیا است.

سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (9 اکتبر 2015)

منبع: خبرنامه انجمن بیوتکنولوژی، پاییز 94

محصول تراریخته چیست؟

متن ذیل گزیده جدیدترین گزارش منتشر شده مورخ دوم ژانویه 2016 سازمان بین‌المللی بیوتکنولوژی کشاورزی است:

برای هزاران سال انسان اصلاح ژنتیک گیاهان و حیوانات را از طریق انتخاب، پرورش و اهلی‌کردن انجام داده است. قبل از سال 1970، انتخاب محصول در درجه اول با گزینش دانه از بهترین محصولات کشت‌شده برای کاشت سال بعد انجام می‌شد که در نهایت باعث تولید گونه نسبتا یکنواخت گیاهان زراعی می‌شد. کشاورزان از طریق هیبریداسیون نیز قادر به ایجاد نتاج و فرزندان برتری بودند که صفات سودمند از هر دو دودمان پدر یا مادر، از جمله رشد بیشتر، ارتفاع بلندتر، احشام بزرگتر یا گل‌هایی با شکوفایی طولانی‌تر را به ارث برده بودند. این چنین، کشاورزان از طریق هیبریداسیون دست به گزینش می‌زدند که این روش هنوز هم مورد استفاده است.

اصلاح ژنتیک یا مهندسی ژنتیک فناوری است که به طور ساده‌تر با اصلاح، ویرایش یا اضافه‌کردن ژن به دی.ان.اِ‌ی یک ارگانیسم باعث اصلاح اطلاعات موجود می‌شود. با اصلاح این اطلاعات و یا اصلاح ژنتیک و تغییر نوع و مقدار پروتئین، ارگانیسم قادر به انجام وظایف جدیدی می‌شود. در اصلاح معمولی، نیمی از ژن‌های یک فرد از هر والد آمده است، در حالی که در اصلاح ژنتیک، یک یا چند ژن خاص انتخاب شده و به مواد ژنتیک اضافه شده است. علاوه بر این، محصول در اصلاح نباتات سنتی تنها دارای ترکیب گیاهان نزدیک مرتبط است، در حالی که اصلاح و مهندسی ژنتیک اجازه انتقال ژن بین موجوداتی که به طور معمول قادر به تلاقی نیستند را می‌دهد. به عنوان مثال یک ژن از یک باکتری را می‌توان به یک گیاه وارد و آن گیاه را مقاوم به آفات کرد. این انتقال به تولید محصولاتی به عنوان محصولات تراریخته منجر می‌شود. 

با استمرار به‌کارگیری این فناوری، حتی خاک مملو از نمک و بی‌ثمر به زمین‌های زراعی تبدیل خواهد شد. در بیش از 30 درصد زمین‌های زراعی در کشورهای در حال توسعه، آلومینیوم به شکلی در خاک موجود است که رشد گیاهان را محدود می‌کند. برای جلوگیری از این اثرات مضر، روش معمول اضافه‌کردن آهک به خاک به منظور کاهش اسیدیته آن است. با این حال، این اقدام پر هزینه و منافع آن نیز موقت است. چون نهایتا آلومینیوم در خاک باقی می‌ماند. یک روش جدید شامل بهبود تولید انواع واریته‌های جدید توسعه‌یافته گیاهان است که مقاوم به آلومینیوم هستند. به عنوان مثال، چاودار چهار بار نسبت به آلومینیوم از گندم مقاوم‌تر است. یک ژن کنترل تحمل به آلومینیوم در چاودار شناسایی شده و موقعیت آن روی ژنوم مشخص شد. دانستن محل این ژن در ژنوم چاودار می‌تواند به مکان‌یابی آن در سایر گیاهان زراعی مانند گندم کمک کند. بنابراین درون یک گونه زراعی خاص، گیاهان زراعی مقاوم به آلومینیوم را می‌توان شناسایی و برای پرورش بیشتر انتخاب کرد. روش دیگر، انتقال ژن از چاودار به دیگر گونه‌های نزدیک مانند گندم است.

یکی از استفاده‌های گسترده اصلاح ژنتیک، توسعه و تولید محصولات مقاوم به آفات است. تحمل به خشکی و تولید مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالاتر از جمله فواید مهندسی ژنتیک در گیاهان است. در سال 1994، برای اولین بار مواد غذایی با استفاده از این فناوری معرفی و وارد بازار شد از جمله گوجه‌فرنگی فلاور ساور و یک نژاد از سیب‌زمینی اصلاح شده ژنتیک مقاوم به آفات برای تولید یک پروتئین ضد حشره که به دلایل تجاری، در دسترس نیستند.

امروزه بیش از 20 محصول مختلف از جمله دانه سویا، ذرت، پنبه و کلزای تراریخته در دنیا کشت و مصرف می‌شود. در چند دهه گذشته، مساحت زمین اختصاص داده شده به محصولات تراریخته بیش از 100 برابر افزایش یافته است.

طبق آخرین گزارش آمار سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی در اواخر سال 2014، 28 کشور زمین‌های خود را به زیر کشت محصولات تراریخته بردند. سطح زیر کشت محصولات تراریخته از 7/1 میلیون هکتار در سال 1996 به 5/181 میلیون هکتار در سال 2014 رسید. افزایش 100 برابری سطح زیر کشت محصولات تراریخته که البته نشان‌دهنده مزایای آنها است، این محصولات را به سریع‌ترین فناوری قرن حاضر تبدیل کرده است.

تعداد کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته نیز با رشد بیش از چهار برابر از شش کشور در سال 1996 به 28 کشور در سال 2014 افزایش یافته است. مزایای زیادی برای محصولات تراریخته از جمله کاهش مصرف برخی از آفت‌کش‌ها و افزایش عملکرد و تولید مواد غذایی برتر وجود دارد. همچنین مزایای اجتماعی و اقتصادی از جمله رفع مشکلات سلامتی، مانند کمبود ویتامین A، از طریق تولید محصولات تراریخته مغذی افزایش یافته است.

حتی انقلابی‌تر از تولید این محصولات باارزش، تولید نوعی گوجه‌فرنگی تراریخته متحمل به شوری است که به‌تازگی معرفی شده است. در سال 2014 گزارش جدید جهانی متا آنالیز؛ مزایای متعدد قابل توجهی را در طول 20 سال گذشته تایید و اعلام کرد. یک تحلیل جهانی با تاکید بر یافته‌های 147 مطالعه انجام‌شده در 20 سال گذشته نیز تایید کرد که فناوری مهندسی ژنتیک و استفاده از محصولات تراریخته به طور متوسط باعث کاهش 37 درصدی مصرف آفت‌کش‌ها، افزایش 22 درصدی عملکرد محصول و افزایش 68 درصد سود کشاورزان شده است.

استفاده از محصولات زیست‌فناوری ضروری است اما نوش‌دارو نیست. برخی نگرانی‌های جزئی نیز وجود دارد. یکی از نگرانی‌های مطرح، امکان عبور ژن از محصولات اصلاح شده ژنتیک به اقوام وحشی خود و انتقال خواصی است که بر گسترش و بقای خود تاثیر می‌گذارد. همچنین توانایی آفات به مقاومت به اصلاح ژنتیک و نگرانی این که آیا چنین تغییری واکنش‌های آلرژیک را به همراه می‌آورد، از جمله دیگر موارد مورد بحث است. البته تا به امروز تمام این نگرانی‌های مطرح احتمالی است و طبق جدیدترین مطالعات علمی انجام‌شده و در حال انجام در رابطه با ارزیابی ریسک‌های بالقوه مقاومت به آفات و علف‌های هرز هیچ گزارشی ثبت و منتشر نشده است. اگر چه این نوع از مقاومت‌ها دور از انتظار نیست و برای حشره‌کش‌های متعارف و علف‌کش‌ها رایج است اما قابل توجه است که محصولات مهندسی ژنتیک بعد از گذر از آزمون‌های ایمنی و آزمایش‌های مزرعه‌ای گسترده و متعدد، تولید و برای مصرف تایید می‌شود.

به طور مثال در کشور نیجریه، آژانس ملی ایمنی‌زیستی وابسته به وزارت محیط زیست، مرجع کنترل ایمنی کار اصلاحگران و مهندسان ژنتیک و استفاده ایمن از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیک است. امروزه بیوتکنولوژی تبدیل به یک مسئله مهم تجاری شده است چرا که آمریکا بیش از 50 درصد از گندم و برنج و بیش از 25 درصد از ذرت، سویا و پنبه‌ تراریخته‌ای را که تولید می‌کند، به کشورهای دیگر صادر می‌کند. اگر چه هیچ شواهد معتبری از خطرات بهداشتی احتمالی این محصولات تا کنون ثبت و اثبات نشده است اما هنوز برخی کشورها همچنان نسبت به کشت و تولید محصولات تراریخته ممانعت می‌کنند.

منبع: خبرنامه انجمن بیوتکنولوژی، زمستان 94

غلبه مجادله در استدلال علیه محصولات تراریخته

در ابتدای این نوشتار ناگزیرم برای سرنوشت تولیدات نوپای تراریخته ابراز تاسف کنم. به نظر می‎رسد در خلال چند سده‎ای که کشور ما نیز دریافت کننده علوم کاربردی و فناوری از جوامع غربی بوده است آغاز هیچ دانش و تکنولوژی به اندازه محصولات تراریخته آماج نظرات پیش‎داورانه و مخالفت‎های احساسی قرار نگرفته است. مخالفت‎هایی که گاه از مرزهای سلیقه‎ای فراتر رفته و در زیر سایبان‎های جناحی با غلظت پر رنگی سوسو می‎زند.

راستی چرا این فناوری که آگاهان مربوط به آن، کلید پاسخگویی به نیاز غذایی جمعیت روز افزون می‎دانند در نگاه مخالفین به کابوس بیماری‎زایی، تخریب محیط زیست و متهم شده و دانشمندان آن را به توطئه و به آن سوی مرز‎ها منتسب می‎کنند؟

اکنون برعهده مدیریت کلان کشور است که هر چه زودتر و قبل از اینکه این فناوری در پای احتجاجاتی به رنگ آبی و قرمز قربانی شود تمهیدی اندیشیده شود. سرنوشتی که با ترجمه نا زیبای "دست‎کاری‎شده " بر قامت علمی‎اش رنگی از تحقیر و تنفر می‎زنند باید در فضایی کاملا علمی و به دور از هیجانات احساسی مورد تبیین و تعریفی  قانونمند قرار گیرد.

برخی مخالفان این رویکرد در انبوه اظهار مخالفت‎های احساسی در این تحلیل به عدم استقبال مردم اروپا استناد و اظهار می‎دارند: "حامیان تولید محصولات تراریخته در کشور چه پاسخی برای این سؤال بسیار مهم می‌توانند داشته باشند که چرا امروز بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، واردات و تولید محصولات تراریخته را ممنوع کرده‌اند؟" و یا اینکه "آیا آن‎ها می‌توانند به این سؤال پاسخ دهند که چرا تا سال 2006 ورود محصولات دستکاری شده ژنتیکی به اتحادیه اروپا ممنوع بوده و ...".این افراد حتما می دانند که در کشور‎های اروپایی غذا‎های گوشت خوک یا قورباغه نیز از محبوب‎ترین‎های مردم این قاره محسوب می‎شود. اگر که عدم تمایل عمومی اروپاییان را مبنای استدلال برای مخالفت با محصولات تراریخته به شمار آوریم پس باید که گرایش آنان به خوک و قورباغه را دلیلی برای وجاهت این غذا‎ها و برای جامعه خود تلقی کنیم.

این راقم برخلاف تاکید مخالفان و در چنین فضای احساسی با امر مناظره برای سرنوشت توقف یا توسعه محصولات تراریخته موافق نیست (گرچه باور دارم که صاحبنظران مهندسی ژنتیک در این مورد محدودیتی ندارند). بنا به سابقه و تاکنون چنین مناظره‎هایی به پذیرش نظر همگرایی منجر نشده است. برای داوری افکار عمومی هم به پیش‎زمینه آگاهی از تعاریف و مبانی علمی در اذهان جامعه نیاز داریم. آیا شایسته است که جامعه‎ای که در انباشت ریز‎گردها، آلودگی هوا، امواج و .... در دلهره همیشگی است را با واژه‎هایی مانند سرطان و نقص جنین و .... برای اثبات پیشداوری‎های خود دچار تشویش بیشتر کنیم؟ اساسا در این مناظره‎ها یک طرف بایستی پیروز و دیگری منکوب شود. چنین برد و باختی در جهت منافع ملی قرار نخواهد داشت. در این جهت تمامی تلاش‎ها باید به یک وفاق عمومی منجر شود.

تردیدی نیست تمامی نگاه های متفاوت به محصولات تراریخته و به شرط عزم زندگی مشترک خود و نسل‎های آتی در این کشور و محیط زیست و بهداشت همگانی به همگرایی خواهند رسید. در این صورت ناگزیر از آن نخواهیم بود که برای اثبات نظرات خود مثلا به گفته‎های رییس انجمن تجاری و تولیدی موسوم به ارگانیک در مخالفت با محصولات تراریخته استناد کنیم.انجمنی که فضای خاکستری کارکرد‎های تفننی و محدود خود را به نور مخالفت با محصولات تراریخته (و نه آنچه خود انجام می‎دهند) روشن کرده است. آنانی که باید مدیریت بخش کشاورزی را در جهت تولید ملی ارگانیک و نه در بسته بندی‎های بدون استاندارد برای چند دکه میوه فروشی مورد حمایت قرار دهند.

در تحلیل مخالفان سری هم به علفکش راند آپ و ماده موثره گلایفوسیت آن برای ترساندن مردمی شده بود که اساسا نباید انتظارات تخصصی از آنان داشت. در این رابطه تنها به این بسنده می‎شود که ماده موثره سمی در نمک طعام بسیار بیشتر از مورد اشاره ایشان است. اما میزان مصرف آن در تغذیه روزمره هرگز خطر‎ساز نبوده بلکه به تعادل غلظت اسیدی خون می‎انجامد. اگر که درمصرف حتی آب آشامیدنی هم راه افراط رخ دهد چه بسا پیامد مسمومیت رخ خواهد داد. گلایفوسیت هرگز حالت سیستمیک و ماندگاری در بدن را ندارد. البته که بهتر است بحث‎های تخصصی را از حوزه عمومی به تبادل‎های متخصصان بالاتر همانطور که ایشان هم البته اشاره نمودند وانهاده شود.

مخالفان از مواردی مانند چه، "بسیار منابع" یا  " هزاران برگ و مستند علمی "برای اثبات ادعا نامه خود بهره گرفته‎اند. باید به مخالفان این رویکرد عرض شود که هرگز این گونه روش نوشتاری سبک و سیاق علمی ندارد. اگر آگاهان و صاحبنظران حوزه مهندسی ژنتیک تنها از مواردی مانند "میلیون‎ها برگ و مستند" و یا.... در جهت استدلال خود استفاده کنند آیا برای ناموافقین کفایت خواهد داشت؟

عبدالحسین طوطیایی

نقل از مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران 

پاسخ علمی انجمن بیوتکنولوژی به دروغ‌های اخیر علیه محصولات تراریخته

سیروس زینلی استاد دانشگاه و رئیس انجمن علمی بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به دروغ‌پراکنی‌ها و فناوری‌هراسی‌های اخیر علیه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته به ویژه گفت‌وگوی غیرعلمی و پر از مغالطه شخصی با نام دکتر علی کرمی با عنوان "فاجعه‌ انسانی و زیست‌محیطی در شرف وقوع/ مصرف سم با تراریختگی 3برابر شده است" مطلبی را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است که در ذیل می‌آید:

اخیراً شاهد هجمه برنامه ریزی شده و هدایت شده‌ای علیه گیاهان تراریخته در کشور هستیم. از یک طرف فردی که خود را منتسب به انجمن غیرعلمی ارگانیک ایران می‌داند، از طرف دیگر یکی از مشاوران سازمان محیط زیست و از طرف دیگر فردی که خود را خیرخواه زیست‌فناوری می‌داند به این مبارزه و اقدام همگانی علیه منافع ملی همت گماشته‌اند. انتشار اهداف نامشروع و پشت‌پرده این تهاجم در این مختصر نمی‌گنجد و انجمن بیوتکنولوژی ایران حق پیگرد حقوقی و قانونی اظهارات کذب و خلاف قانون نامبردگان را بر خود محفوظ می‌دارد.

همه ما خوب می‌دانیم که استکبار جهانی هزینه‌های هنگفتی برای به زانو درآوردن نظام مقدس جمهوری اسلامی صرف کرده و می‌کند. این هزینه‌ها را به‌طرق مختلف و در موارد به‌ظاهر خیرخواهانه به‌سوی مبلغین خود در کشور روانه می‌کند. اینکه آمریکا در اقدامات خود بسیار هوشمند و پیچیده عمل می‌کند بر نخبگان و اندیشمندان پوشیده نیست. در بسیاری از موارد فرد منتقد در لباس یک خیرخواه و مصلح ظاهر می‌شود ولی این گونه افراد به‌مصداق آیات قرآن که در خصوص منافقین بیان می‌کند در زندگی خود دارای تفاوت زیادی در رفتار و گفتار هستند، این گونه افراد معمولاً در کارنامه خدمتی خود برای سربلندی نظام مانند یک کاغذ سفید و تازه هستند ولی در گفتار به‌مانند هفتاد من کاغذ هستند و همه صفحات پر از مطلب.

در هجمه اخیر اگر به گفتار و تاکتیک این افراد دقت شود کاملاً رفتارهای کلیشه‌ای و مشخص و مورد آشنای خبرگان مشاهده می‌شود. این افراد ناگهان در لباس متخصص همه فن حریف درآمده و ناگهان متخصص سرطان، گیاهان تراریخته، سم و ... می‌شوند و با غصب عناوین پرطمطراقی نظیر پروفسور(!) همه دانشمندان و دلسوزان و خدمتگزاران باسابقه نظام را احمق و ناآگاه جلوه می‌دهند، از هر حربه‌ای نیز استفاده می‌کنند. اگر لازم شد موضوع را چنان زیبا یا زشت نشان می‌دهند که خواننده جرئت زیر سؤال بردن آن را پیدا نمی‌کند. اگر شد از اظهارات کاذب وحشت‌آوری همچون انتقال صفات رذیله خوک در پی خوردن یک غذای مهندسی ژنتیک شده هم استفاده می‌کنند. ناگفته پیداست که در هیچ مرحله‌ای ار تولید گیاهان تراریخته از خوک و فراورده‌های خوکی استفاده نمی‌شود و اگر هم استفاده می‌شد چنین چیزی امکان پذیر نبود وگرنه همه ما باید با تغذیه از گوشت گاو یا مرغ یا ماهی به‌شکل و شمایل و یا صفات آن درمی‌آمدیم! البته این نوع فناوری هراسی در بسیاری از افراد ناآگاه تأثیر دارد. همین روش با الفاظی کاذب و هراس‌آور مانند سرطانزا بودن، عقیم کنندگی، سلاح بیولوژیک و ... دنبال می‌شوند. در یکی از سایت‌های داخلی چنین عناوینی به‌راحتی به چشم می‌خورد.

به‌راستی اگر این گونه افراد دلسوز واقعی بودند چرا از طریق مراجع قانونی این موضوع را پیگیری نمی‌کنند. شورای ملی ایمنی زیستی تنها و مهمترین مرجع قانونی برای این موضوع است، چرا از این مرجع کمک نمی‌گیرند؟ وزارت جهاد کشاورزی دیگر مرجع قانونی در این رابطه است، چرا مدارک و مستندات خود را به این وزارت ارائه نمی‌دهند؟ چرا وزیر محترم جهاد کشاورزی با سربلندی از تولید محصولات تراریخته دفاع و از پنبه تراریخته تولید داخل رونمایی می‌کند؟ سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت مسئول تأیید غذای سالم در کشور است، چرا سراغ این سازمان نمی‌روند؟

واقعیت این است که آنها همه تلاش‌های خود را به کار برده‌اند و حتی در صدد حذف فیزیکی تولید کنندگان محصولات تراریخته هم برآمده اما در سایه هدایت داهیانه مقام معظم رهبری و امنیت حاصل از خون شهدا ناکام مانده‌اند. اگر مصرف تراریخته بد بوده است چرا سالها علیه واردات آن دم برنیاورده‌اند و امروز که 2-1 محصول پس از سالها تلاش علمی در آستانه تجاری سازی قرار گرفته‌اند، این کار را می‌کنند؟ آیا هدف این‌همه هیاهو آیا جز لطمه بر کسب توان ملی برای خوداتکایی در کشاورزی کشور است که خودمان آگاهانه بدانیم چه محصولی چه نوع اصلاحی را داشته است و یا به‌الزام سفره نیاز مردم را به محصول وارداتی بسپاریم؟ در حالی که اگر تولید داشته باشیم از ابتدای کشت تا فرآوری آن و تا سر سفره می‌توانیم پایش کنیم.

به‌راستی یک خدمتگزار واقعی کشور و دلسوز نظام باید این‌گونه به وحشت آفرینی، دروغ‌گویی و فناوری هراسی پناه ببرد؟ آیا این گونه افراد متوجه صدمه زدن به ساختارهای نظام هستند؟ آیا با این اقدامات خود به مردم این‌گونه القاء نمی‌کنند که مسئولین خواب هستند و یک سری دانشمند خائن در حال تخریب کشور هستند و مسئولین غافل؟ آیا این افراد در این اقدام خود حیثیت و اعتبار شورای عالی ایمنی زیستی، سازمان غذا و دارو، وزارت جهاد کشاورزی و ... را به زیر سؤال نمی‌برند؟ آیا این گونه اقدامات حتی اگر به‌قصد خیر هم باشد، در راستای منافع ملی و یا منویات رهبر معظم نظام است؟

پیشرفت‌های زیست‌فناوری کشور موجب حیرت و ترس دشمنان نظام شده است. یکی از این رشته‌ها (که به‌علت غفلت بدخواهان) رشد خوبی در کشور داشته است و کشور توانسته است داروهای زیست‌فناوری و یا تراریخته خود را به کشورهای اروپایی و غیراروپایی صادر کند و یا انتقال فناوری بدهد، در همین حال این افراد به‌ظاهر خیرخواه سریع متوجه این پیشرفت شده و تمامی تلاش خود را به‌کار برده‌اند و می‌برند تا در یکی دیگر از رشته‌های بسیار مهم و سرنوشت‌ساز و حیاتی یعنی تأمین غذای کافی، سالم، عاری از سموم خطرناک، خودکفا کننده کشور، پیش‌برنده و یا تأمین کننده بقای دیگر صنایع مانند مرغداری و ... رشد نداشته باشیم و وابسته به خارج باقی بمانیم.

هم‌اکنون کشور با خشکسالی، فرسایش فزاینده خاک، شور شدن آبهای زیرزمینی، هجوم آفتهای وارداتی و ... مواجه است. در شرایط حاضر کشور غذای حدود 34 میلیون نفر را تولید می‌کند و بقیه از خارج وارد می‌شود. اگر کشور بخواهد فقط از طریق کشت ارگانیک (که در جای خود بسیار هم مورد قبول و حمایت است) غذای مردم را تولید کند، آن‌گاه  فقط قادر خواهیم بود تا 11 تا 12 میلیون نفر را سیر کنیم و بقیه نیاز غذایی خود را باید از خارج وارد کنیم. آیا این دوستداران دروغین کشور این را می‌دانند؟ این را هم می‌دانند که یا باید مردم را در قحطی و گرسنگی نگه داریم و یا واردات داشته باشیم؟ اگر واردات کنیم، که باید داشته باشیم آن‌وقت باید محصولات تراریخته (مانند ذرت و سویا و کلزا) وارد کنیم. پس واردات آری ولی تولید داخل ممنوع! فکر بکری کرده‌اند این دوستان و یا صحنه گردانندگان اصلی.

دوستان متخصص مدارک و ادله‌های محکمه‌پسند برای هر مورد از سؤالات این گونه افراد دارند و بارها ارائه داده‌اند و می‌توانند به هر مرجع قانونی ارائه دهند. به همین دلیل هم هست که این افراد هرگز در مجامع علمی دیده نشده‌اند و فقط مایلند در جلساتی که متکلم وحده هستند و یا در رسانه‌ها و بدون ارائه مستندات علمی با عوام سخن بگویند و آنها را به تردید وادار کنند. البته ما می‌دانیم این مدعیان دروغین و خیرخواهان قلابی قصد قانع شدن ندارند زیرا هدف چیز دیگری است و در مطلب مورد اعتراض این موضوع به‌وضوح دیده می‌شود.

از تولید گیاهان تراریخته غذایی (دارای کیفیت برتر تغذیه‌ای، مقاوم به آفات؛ متحمل به خشکی، مقاوم به آفت‌کشها، متحمل به شوری، تولید کننده داروهای زیست‌فناورانه و ...) به‌اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران و تئوری‌پردازان جهانی به‌عنوان ابزار سریع توسعه و پیشرفت در قرن بیست و یکم یاد می‌شود. ریاست محترم جمهور جناب آقای روحانی در پیامی به هشتمین همایش ملی بیوتکنولوژی و چهارمین همایش ملی ایمنی‌زیستی و مهندسی ژنتیک، استفاده از محصولات تراریخته را نه‌تنها یک ضرورت بلکه انتخابی هوشمندانه و آگاهانه برای حل معضلات غذایی و بهداشتی و محیط زیستی کشور محسوب کرده و غفلت در دستیابی به آن و استفاده از این فناوری را به‌یقین موجب کاهش اقتدار در زمان حال و شماتت ما توسط نسل آینده عنوان فرمودند.

1 ــ در خاتمه و در پاسخ به مطالب کذب منتشره در مورد سلامت مردم، به اطلاع مردم عزیزمان می‌رسانیم که مراکز علمی معتبر و دانشگاه‌های متعدد و مستقل و نیز نهادهای نظارتی بین المللی متعددی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی  به این نتیجه رسیده‌اند که محصولات تراریخته برای مصرف انسان و محیط زیست ایمن هستند [3-1].

مطالعات زیادی این محصولات را از نظر سلامت مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از جالب توجه‌ترین آنها گزارش اتحادیه اروپاست. این گزارش محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است.

این مطالعه در نهایت نتیجه گرفته است که محصولات تراریخته مانند فرآورده‌های کشاورزی سنتی سالم هستند. نکته قابل توجه اینکه گزارش کمیسیون اروپا در مورد غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک بر پایه پژوهش‌های مستقل از شرکت‌های فن‌آوری زیستی انجام شده است [4]. در اروپا برای جامعه علمی کاملاً روشن است که غذاهای حاصل از محصولات تراریخته بی‌خطر هستند. مشاور علمی کمیسیون اروپا گفته است: «مصرف غذاهای تراریخته بیشتر از مصرف غذاهایی که به‌شیوه مرسوم تولید می‌شوند خطر ندارد [5]» یا به‌عبارت دیگر از آنها سالمترند. بررسی و جمع‌بندی 1783 مقاله علمی معتبر که به بررسی اثرات غذاهای GM بر سلامت انسان و محیط زیست در فاصله سال‌های 2002 تا 2012 پرداخته بودند نیز به‌وضوح نشان داد که به‌طور خلاصه، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از گسترده‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند و تاکنون هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید GMOها را بر محیط زیست و سلامت نشان دهد.

نتیجه نهایی این مقاله که در مجله Critical Reviews in Biotechnology به چاپ رسیده است دلیل بی‌اعتمادی مدعیان و مخالفان تراریخته‌ها را در دروغ‌های روانشناسی، سیاسی و بحث‌های کاذب نهفته دانسته است. این نتیجه‌گیری مبنی بر سلامت محصولات تراریخته برآیندی از تحقیقات مختلف و مستقل انجام شده در دنیا در ارتباط با محصولات تراریخته در دهه گذشته بوده و از یافته‌های مرتبط با تحقیقات مهندسی ژنتیک که به‌صورت مقالات عمومی، مقالاتی مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و مقالاتی در زمینه ایمنی مصرف و قابلیت ردیابی آنها تحقیق و نگاشته شده‌اند، حاصل شده است [7]. انجمن پزشکی انگلستان، متنی با عنوان بررسی جامع اطلاعات مربوط به غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی منتشر کرده است. در این متن آمده است: «غذاهای تولید شده از محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی توسط صدها میلیون نفر در سرتاسر دنیا به‌مدت 15 سال مصرف شده‌اند و هیچ گزارش یا شکایتی از بیماری وجود ندارد (این در حالی است که بیشتر مصرف کنندگان این محصولات ساکن کشورهایی مانند آمریکا بوده‌اند که مردم آنها بیشتر اهل شکایت هستند)» [8]. دیوان عالی فرانسه نیز اعلام کرد دولت هیچ مدرک معتبری در مورد آسیب محصولات تراریخته به انسان یا محیط زیست ندارد [9].

در خصوص ادعای افزایش سه‌برابری سم در محصولات تراریخته، بدون اشاره به هر نوع مستندی (یا حداقل نام مجله علمی) باید گفت بر اساس مقاله‌ای علمی  که در سال 2014 در مجله PLoS ONE منتشر شد، در آن به بررسی اثرات زراعی و اقتصادی محصولات اصلاح شده ژنتیکی پرداخته است. در این مقاله با بررسی 147 مقاله علمی معتبر اثبات می‌کند که فن‌آوری محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و تراریخته‌ها استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی را 37 درصد کاهش داده است. همچنین میزان محصول 22 درصد افزایش داشته و افزایش سود کشاورزان 68 درصد بوده است". این مطالعه که شواهدی قوی از مزایای محصول تراریخته برای کشاورزان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را نشان می‌دهد اظهار امیدواری کرده است که انتشار این نتایج، افزایش اعتماد عمومی به این فن‌آوری را در پی داشته است [6].

1- DeFrancesco L (2013) How safe does transgenic food need to be? Nature Biotechnology 31: 794–802.

2. European Academies Science Advisory Council (2013) Planting the Future: Opportunities and Challenges for Using Crop Genetic Improvement Technologies for Sustainable Agriculture (EASAC, Halle, Germany).

3. European Commission (2010) A Decade of EU-Funded GMO Research 2001-2010. European Commission, Brussels.

4. http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/article/default.asp?ID=7082

5. http://www.euractiv.com/innovation-enterprise/commission-science-supremo-endor-news-514072

6. Klumper W, Qaim M (2014) A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PLOS One, 9 (11) e111629.

7. Nicolia A, Manzo A, Veronesi F, Rosellini D (2013) An overview of the last 10 years of genetically engineered crop safety research. Critical Reviews in Biotechnology. 1549-7801. DOI: 10.3109/07388551.2013.823595.

8. Key S, Ma J, Drake P (2008) Genetically modified plants and human health. J R Soc Med 2008: 101: 290–298. DOI 10.1258/jrsm.2008.070372

9. http://www.reuters.com/article/us-france-gmo-idUSTRE7AR19H20111128

10. Blancke S, Breusegem F.V., Jaeger G.D. Braeckman J. Montagu M.V (2015) Fatal attraction: the intuitive appeal of GMO opposition. Trends in Plant Science. 20 (4), 414-418