وزارت بهداشت: محصولات تراریخته سالم است؛ فریب دشمن را نخورید

سازمان بهداشت جهانی سلامت محصولات تراریخته موجود در بازار را معادل محصولات غیرتراریخته مشابه آن‌ها اعلام کرده و جای هیچ‌گونه نگرانی باقی نگذاشته است.

به گزارش دیده‌بان علم ایران دکتر رضا ملک زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اعلام این مطلب همچنین درباره مسئله سالم بودن محصولات ترا ریخته، شایعات و تبلیغات منفی علیه این گونه محصولات افزود: هجمه رسانه‌ای شدیدی علیه محصولات تراریخته در ماه‌های اخیر بوجود آمده است. علاوه بر این اطلاع دارم که وزرای بهداشت در تمامی دوره‌ها بر سلامت این محصولات تاکید داشته‌اند. مسئول و مرجع سلامت کشور، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است و افراد دیگر نمی‌توانند در رابطه با سلامت این محصولات نظری بدهند و اگر هم نظر بدهند قابل استناد نیست.

ملک زاده یادآور شد: علاوه بر این افراد متفرقه باید ادعاهای خود در رابطه با این محصولات را ثابت کنند، زیرا که هیچ مستند علمی قابل وثوقی در رابطه با ادعای ایشان موجود نیست و تا امروز هیچ مستندی علیه این نوع محصولات به این وزارت ارائه نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که غیر از سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت، آیا مراجع معتبر دیگری نیز سلامت این محصولات را تایید کرده‌اند، گفت: بله، تحقیقات متعددی وجود دارد. یکی از آن‌ها تحقیق ۲۵ ساله اتحادیه اروپایی است که پس از ۲۵ سال تحقیق و مشارکت صدها محقق و ۵۰۰ گروه تحقیقاتی مستقل در نهایت اعلام کرده است که این محصولات کاملا سالم هستند.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: اخیرا در یک اقدام مستقل دیگر آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی ملی آمریکا در یک تحقیق مستقل سلامت این محصولات را طی ۲۰ سال گذشته مورد بررسی قرار داده‌اند و در نهایت نتیجه‌گیری کرده‌اند که این محصولات ایمن و سلامت هستند.

وی درباره اینکه برخی از مدعیان اعلام می‌کنند که ۲۸ کشور اروپایی مصرف این محصولات را ممنوع کرده‌اند، اظهار داشت: این موضوع صحت ندارد. EFSA که مرجع صدور مجوز به محصولات غذایی و بررسی سلامت محصولات غذایی در اتحادیه اروپایی است، تا کنون برای ۷۱ محصول تراریخته مجوز مصرف صادر کرده است و این محصولات سال‌ها است که در اروپا مصرف می‌شوند.

ملک زاده گفت: علاوه بر این مشخصا برخی از محصولات هستند مثل سویا که می‌توان گفت معادل غیرتراریخته در بازار تجارت جهانی از آن‌ها وجود ندارد و تقریبا همه کشورهای جهان از محصولات تراریخته استفاده می‌کنند. از سوی دیگر حدا قل ۵ کشور اروپایی سالهاست که به کشت و کار این نوع محصولات اشتغال دارند.

وی درباره مزیت سلامت غذایی محصولات تراریخته به محصولات غیرتراریخته، گفت: اول اینکه برخی از محصولات تراریخته مقاوم به آفت هستند و در فرآیند تولیدشان بی‌نیاز از مصرف سموم آفت‌کش هستند و برخی نیز مقاوم به علف‌کش هستند که در این نوع محصولات، از سموم علف‌کش ایمن‌تر استفاده می‌شود.

معاون وزیر بهداشت یادآور شد: عوارض باقیمانده سموم شیمیایی کشاورزی در غذای مردم بر سلامت انسان‌ها کاملا ثابت شده است. وقتی ما بتوانیم این سموم را در محصولات حذف کنیم یا کاهش دهیم و یا از سموم ایمن‌تر استفاده کنیم، صد در صد غذای سالم‌تری به سفره‌ی مردم اضافه شده است.

وی افزود: در برخی موارد نیز ارزش غذایی محصولات تراریخته افزایش یافته است و مثال معروف و ارزشمند آن برنج طلایی است که ویتامین آ دارد. برنج های تراریخته ای هم تولید شده اند که آهن قابل جذب زیادی دارند و به ویژه برای خانم ها خیلی مفید است.

ملک زاده درباره سموم علف کش و اینکه برخی اعلام می‌کنند که گلایفوسیت که در فرآیند کشت محصولات تراریخته مقاوم به علف‌کش استفاده می‌شود، سرطان‌زاست، گفت: سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی در یک بررسی مشترک تمامی سموم علف‌کش را مورد بررسی قرار داده‌اند.

وی تاکید کرد: این دو سازمان جهانی در نهایت اعلام کرده‌اند که گلایفوسیت که از ۵۰ سال پیش در کشاورزی مصرف می شود و اخیرا در فرآیند کشت برخی از محصولات تراریخته در مزارع نیز جایگزین علف کش های بسیار خطرناک شده است، جزو کم‌خطرترین انواع علف‌کش‌هاست.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت متولی تصمیم‌گیری نهایی در حوزه سلامت محصولات تراریخته است، گفت: قطعا و یقینا وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو متولی سلامت مردم چه در حوزه محصولات تراریخته و چه در حوزه‌های دیگر محصولات از جمله محصولات ارگانیک است.

وی افزود: البته سازمان غذا و دارو هم بر مبنای مستندات باید پاسخ دهد و نمی‌توان محصولاتی را نفی کرد! قانون ملی ایمنی زیستی صدور مجوز محصولات تراریخته در حوزه غذایی و بهداشتی را بر عهده وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی گذاشته است.

ملک زاده افزود: در وزارت بهداشت نیز تقاضاهای وارد شده به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند و بعد مجوز می گیرند؛ پس جای هیچ‌گونه نگرانی برای مردم باقی نخواهد ماند.

وی درباره «شورای ملی ایمنی زیستی» که وزیر بهداشت نیز عضو آن است گفت: در قانون ملی ایمنی زیستی «شورای ملی ایمنی زیستی» با ریاست معاون اول رئیس جمهور و عضویت وزرای جهاد کشاورزی، بهداشت، علوم، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، نماینده انجمن‌های علمی و نماینده اعضای هیات علمی و نظارت دو نماینده مجلس تعریف شده است.

معاون وزیر بهداشت گفت: این شورا مسایل متعددی را در حوزه ایمنی زیستی کشور در دستور کار دارد. مثلا در آخرین جلسه شورای ملی ایمنی زیستی که در حدود ۱۵ ماه پیش برگزار شد «آئین نامه اجرایی بند ب ماده ۷ قانون ملی ایمنی زیستی» تصویب شد و آیین‌نامه‌ بازدارنده قبلی لغو شد.

وی افزود: اما متاسفانه لغو آیین‌نامه قبلی تا کنون ابلاغ نشده است. البته وزارت بهداشت متقاضی برگزاری جلسات این شورا در اسرع وقت است تا هم موضوع «عدم لغو آیین‌نامه» را مطرح کند و هم اینکه موضوع «بررسی عملکرد پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی» را در دستور کار قرار دهد.

ملک زاده یادآور شد: خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره توجه ویژه‌ای در ۳۸ سال اخیر به توسعه علمی و استفاده از فناوری‌های نو در کشورمان شده است. اما همیشه دشمنان ایران اسلامی در پی ضربه زدن به استقلال و پیشرفت این کشور بوده‌اند.

وی افزود: در حال حاضر نیز با دستیابی متخصصین کشورمان به فناوری تولید محصولات تراریخته (مشخصا پنبه و برنج تراریخته) بیش از پیش مورد توجه این دشمنان قرار گرفته است و هجمه رسانه‌ای اخیر نیز ناخواسته این اهداف را دنبال می‌کند.

معاون وزیر بهداشت گفت: درخواست من از مردم کشورمان این است که به پژوهشگران متعهد کشورشان اعتماد کنند و بدانند که وزارت بهداشت در حوزه سلامت مردم از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد. محصولات تراریخته اعم از وارداتی و تولید داخلی نیز به دقت مورد بررسی سلامتی قرار گرفته و بعد مجوز می‌گیرند.

وی اظهار داشت: افراد مدعی و کسانی که با انگیزه های مختلف ممکن است در مورد سلامت غذاهای کشورمان اظهارنظرهای غیر علممی داشته باشند هم همواره وجود داشته‌اند و خواهند داشت، فقط اعتماد مردم و مسئولین کشور به پژوهشگران و مسئولین وزارت بهداشت این مرزو بوم است که راهگشای ادامه راه استقلال و خودکفایی کشور خواهد بود.

 منبع

مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته: فناوری حفظ و توسعه تنوع زیستی

رشد فزآینده جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای مواد غذایی در دهه‌های اخیر موجب شد تا در زمینة علوم کشاورزی و مواد غذایی شاهد یک گذر جدی و اجتناب‌ناپذیر از کشاورزی سنتی به کشاورزی پیشرفته و بکارگیری روش‌های نوین ژنتیک در تولید محصولات زراعی و دامی باشیم.

همانگونه که می‌دانیم، گیاهان، اصلی‌ترین و مهمترین منابع تجدیدشونده جهان هستند که علاوه بر تأمین غذای آدمی و حیوانات، نیازهای غیرتغذیه‌ای، شیمیایی و صنعتی هم توسط آنها مرتفع می‌شود. به همین دلیل، کاربرد روش‌های مهندسی ژنتیک و ژنتیک مولکولی برای افزایش کمی و کیفی محصولات از یک سو و کاهش هزینه‌ها و زمان تولید از سوی دیگر، استفاده از این روش‌ها در شاخه‌های گوناگون کشاورزی را بسیار ارزشمند کرده‌است؛ در این میان با توجه به اهمیت تنوع زیستی به عنوان یکی از عوامل پایه تولید و شاید مهمترین آن ها، ابداع علمی مهندسی ژنتیک توانسته است ارزش و اهمیت این تنوع زیستی را دوچندان کند؛ زیرا آنچه تا دیروز علفی بی فایده در شوره زارها و بیابان ها تلقی می‌شد، امروز به عنوان منبع مهمی برای ژن‌های تحمل به شوری و خشکی ارزیابی می‌شود و از ارزش بسزایی برخوردار است.با این وجود با توجه به ابهاماتی که طی چند ماه گذشته به خصوص در مورد استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک و بکارگیری محصولات تراریخته در برخی رسانه‌ها ایجاد شده است،بی مناسبت ندیدیم در نشستی با دکتر مهدی زهراوی متخصص تنوع زیستی و عضو هیات علمی بانک ژن ملی گیاهی ایران تاثیر محصولات تراریخته بر محیط زیست و همچنین تنوع زیستی را مورد بحث و بررسی قرار دهیم که ماحصل آن را در ذیل ملاحظه می کنید:

* آقای دکتر تاثیرگیاهان تراریخته بر روی تنوع زیستی چیست؟

** مهندسی ژنتیک بی تردید در حفظ و توسعه تنوع زیستی و محیط زیست نقش بسزایی ایفاء می‌کند و بطور کلی هیچ آسیبی به تنوع زیستی نمی‌رساند.

* پس تردیدهای ابراز شده در برخی رسانه ها درخصوص تأثیر مهندسی ژنتیک بر تنوع زیستی از کجا نشأت می‌گیرد؟

** قبل از قضاوت در مورد هر مقوله لازم است نسبت به آن شناخت کافی پیدا کنیم. قضاوت پیرامون تنوع زیستی بدون اینکه درک و شناخت کافی از ارکان و سطوح آن داشته باشیم، صحیح نخواهد بود. اکثر اظهارات و استدلالات نادرست در مورد دینامیک تنوع زیستی از نبود چنین شناختی نشأت می‌گیرد. برای اینکه بتوانیم نقش و اهمیت مهندسی ژنتیک در حفاظت از تنوع زیستی را درک کنیم، لازم است آن را با رویکردهای جایگزین مورد مقایسه قرار دهیم. بطور مثال یکی از معضلات اساسی بخش کشاورزی، عوامل زیستی مهاجم است که تحت عنوان کلی آفت نامیده می‌شوند بیمارگران مهمی از قارچ‌ها، پروکاریوت‌ها، ویروس‌ها، ویروئیدها، میکوپلاسماها و نماتدها و همچنین حشرات زیان آوری مثل سن گندم، ملخ‌ها، شته ها، کنه ها و علف های هرز وجود دارند که خسارت شدیدی را به محصولات کشاورزی وارد می‌آورند. لذا کنترل مؤثر این عوامل همیشه به عنوان یکی از دغدغه‌ها مطرح بوده است. زیرا در غیراین صورت تولید غیراقتصادی‌شده و با شکست همراه خواهد بود. مهندسی ژنتیک به عنوان یک ابزار مؤثر وارد این عرصه شده است و درصورت عدم بکارگیری این رویکرد نوین، ناگزیر خواهیم بود به روش سنتی مصرف سموم شیمیایی متوسل شویم. این سموم علاوه بر اینکه به شدت محیط زیست را آلوده می‌کنند و تهدیدی جدی بر سکنه های طبیعی خاک، آب و هوا شامل میکروبیوتا، فون و پوشش گیاهی طبیعی در محیط زیست هستند. در این خصوص مثال‌های شاخص و شناخته شده‌ای از قارچ های همزیست ریشه، قارچ های آنتاگونیست، حشرات مفید مثل زنبورهای پارازیتوئید، شکارگرها و ده‌ها مثال دیگر وجود دارند. هرچند در حال حاضر آفت کش های شیمیایی (علف کش ها، بیمارگرکش‌ها، حشره کش‌ها و کنه کش‌ها) با مکانیسم اثر تخصصی هم وجود دارند ولی بسیاری از سموم شیمیایی مصرفی دارای طیف اثر وسیع هستند؛ بدین معنی که تأثیر آنها فقط به آفت هدف محدود نمی‌شود، بلکه دامنه‌ای از ارگانیسم‌های مفید و مضر را هم از بین می‌برند. از طرف دیگر استفاده بی رویه و غیر هوشمندانه از بسیاری از آفت کش‌های تخصصی هم باعث بروز مقاومت در جمعیت های هدف شده و لذا بعد از مدتی نه چندان طولانی اثر خود را از دست می دهند. از سوی دیگر سموم شیمیایی جمعیت‌های آفت مهاجم را بطور کامل ازبین نمی‌برند. مثلاً هیچ قارچ‌کشی سبب مرگ ۱۰۰ درصد قارچ بیمارگر نمی‌شود. در چنین حالتی، جمعیت عامل بیماری‌زای باقیمانده به سرعت به سطح اولیه افزایش می‌یابد. برخی از سموم شیمیایی برای اینکه در کنترل عامل مهاجم مؤثر واقع شود، لازم است طی چرخه زندگی گیاه زراعی، به دفعات بسیار زیادی مورد استفاده قرار گیرند. در چنین شرایطی حجم آلودگی ایجاد شده و تخریب محیط زیست غیرقابل تصور است. حال آنکه در روش مهندسی ژنتیک، صفت انتقال یافته کاملاً اختصاصی عمل کرده و بطور مؤثر، فقط ارگانیسم هدف را مهار می‌کند بدون اینکه هیچ گونه آلودگی محیطی دربرداشته باشد.

* برخی از مدعیان و مخالفان مهندسی ژنتیک ادعا کرده‌اند که مهندسی ژنتیک ممکن است سبب ایجاد نژادها و سویه‌های مقاوم در جمعیت بیمارگر شود. این موضوع تا چه حد صحیح است؟

** ایجاد مقاومت در نژادها و سویه‌های مختلف توسط مهندسی ژنتیک به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد، از احتمال ضعیفی برخوردار است و با اعمال مدیریت صحیح می‌توان گفت تقریباً غیرمحتمل خواهد بود. تاکنون هم گزارش معتبری در این زمینه وجود نداشته است. حال آنکه مقاوم شدن عوامل بیماری‌زا در برابر سموم شیمیایی پدیده‌ای رایج و عمومی است و گزارشات زیادی در این زمینه موجود است. بطور مثال در تحقیقی، مقاومت بیش از ۷۰ گونه از قارچ‌های بیماری‌زا نسبت به حدود ۶۰ ترکیب قارچ‌کش گزارش شده است.

* آیا در جهت احتراز از شبهات آسیب به تنوع زیستی، توسل به روش‌های اصلاح نباتات سنتی بنحوی که نیاز به مهندسی ژنتیک نباشد، کفایت نمی‌کند؟

** اتفاقاً ادعا شده است که روش‌های سنتی اصلاح نباتات در ردیف اول صف متهمین به کاهش تنوع ژنتیکی به عنوان یکی از سطوح تنوع زیستی قرار دارد. شواهد تاریخی فراوانی در این زمینه موجود است. ورود ارقام پرعملکرد پاکوتاه با قابلیت کودپذیری بالا در پی انقلاب سبز منجر به کنار گذاشتن کشت ارقام محلی در کشورهای مختلف و در نهایت منجر به انقراض آنها شد. اصلاح نباتات سنتی، پایه ژنتیک ارقام تجاری فعلی که در سراسر جهان بطور گسترده در حال کشت و کار هستند را محدود کرده و سبب آسیب پذیری ژنتیکی آنها نسبت به عوامل نامساعد محیطی و زیستی شده است. اپیدمی‌های گسترده بیماری‌های گیاهی که هر از چند مدت در سراسر جهان شاهد آن هستیم از آثار بسیار هولناک این آسیب پذیری ژنتیکی است. به عنوان نمونه از اپیدمی بیماری زنگ زرد در کشورمان در سال ۱۳۷۲ می‌توان نام برد که سبب از بین رفتن بیش از یک و نیم میلیون تن گندم شد. همچنین در سال‌های اخیر نژاد جدیدی از زنگ ساقه گندم ظهور و گسترش بین قاره‌ای پیدا کرد، بنحوی که سبب رعب و وحشت زیادی شده و کشاورزی بسیاری از کشورها را در معرض مخاطره قرار داد.

* آیا ارقام ابتدایی گیاهان زراعی که بطور طبیعی بوجود آمده‌اند و یا استفاده از ارقام محلی که اشاره داشتید به عنوان منابع ژنتیکی کفایت نمی‌کنند؟

** اولاً این منابع ژنتیک، تکافوی تأمین غذای جمعیت رو به رشد جهان را نمی‌کنند. باید توجه داشت که در حال حاضر جمعیت جهان با نرخ رشد ۵ر۱ درصد در حال افزایش است درصورتی‌که بطور مثال افزایش تولید گندم از نرخی برابر با ۹ر۰ درصد برخوردار است. به عبارت دیگر با وجود تمام تمهیدات و تلاش‌های صورت گرفته برای افزایش تولید محصولات کشاورزی، هنوز بخش قابل توجهی از مردم جهان از گرسنگی رنج می‌برند و این وضع با گذشت زمان وخیم‌تر هم می‌شود. ثانیاً باید توجه داشت گرچه ارقام بومی ذخایر ژنتیکی ارزشمندی و متنوعی محسوب می‌شوند، اما تنوع موجود در آنها در مقایسه با ظرفیت غنی که در خویشاوندان وحشی موجود است، بسیار محدودتر است. بعبارت دیگر از آنجا که گونه‌های زراعی اهلی امروزی از اجداد وحشی حاصل شده‌اند،لذا از تنوع ژنتیکی کمتری نسبت به گونه‌های وحشی خویشاوندشان برخوردارند. کاهش تنوع در گونه‌های اهلی نسبت به خویشاوندان وحشی، ریشه در فرایند اهلی شدن دارد. اتفاقات رخ داده هنگام ایجاد اولین نمونه‌های اهلی توسط طبیعت و ادامه فرایند اهلی شدن به دست بشر منجر به محدود شدن تنوع ژنتیکی شده است. از این رو منابع غنی از ژن‌های ارزشمند در اجداد وحشی وجود دارد که به دلایل فوق به داخل گیاه زراعی راه نیافته‌اند. مهندسی ژنتیک با انتقال این ژن‌ها به درون گونه‌های زراعی فرصت استفاده از این منابع ذی قیمت را میسر می‌سازد.

* مگر با سایر روش‌های زیست فناوری غیراز مهندسی ژنتیک نمی‌توان این انتقال را انجام داد؟

** تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است و با موفقیت‌های چشمگیری هم همراه بوده است. اما دو نکته وجود دارد که استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک را در این رابطه اجتناب ناپذیر می‌کند. نکته اول اینکه در روش سنتی با ایجاد هیبریدهای مصنوعی بین گونه‌ها، مقدار زیادی از ژن های گونه وحشی را که اکثراً نامطلوب هستند بطور ناخواسته وارد گونه زراعی می‌شود.

* آیا نمی‌توان پس از ایجاد هیبریدهای مصنوعی، با انجام تلاقی‌های مکرر با والد اهلی، در عین حفظ ژن مطلوب ژن‌های ناخواسته را حذف کرد؟

** این روش بطور سنتی انجام می‌شود و تلاقی برگشتی نام دارد. ولی نتیجه تحقیقات نشان داده است که حتی بعد از انجام ده نسل تلاقی برگشتی، درصدی از ماده ژنتیکی بیگانه در گونه زراعی باقی می‌ماند. حتی در برخی موارد ژن مورد نظر از چنان پیوستگی با ژن‌های نامطلوب برخوردار بوده که منجر به صرف نظر از آن شده است. یادآوری این نکته لازم است که گونه‌های وحشی همانطور که از اسمشان پیداست از لحاظ زراعی بسیار نامطلوبند و لذا بروز صفات بسیار نامطلوب ناشی از باقی ماندن بخش قابل توجهی از ماده ژنتیکی گونه وحشی در زمینه ژنتیکی گونه زراعی دور از انتظار نیست.

* نکته دوم چه بود؟

**نکته دوم و مهمتر اینکه با روش‌های مهندسی ژنتیک می‌توان مکانیسم‌های زیستی موجود در سایر ارگانیسم‌ها را هم وارد گونه زراعی کرد. این مکانیسم‌ها حتی در گونه‌های خویشاوند وحشی موجود نیستند. لذا این روش‌ها به ما امکان می‌دهد که دامنه تنوع را حتی به فراتر از گونه‌های نزدیک گیاه زراعی گسترش دهیم. از آنجا که این مکانسیم‌های جدید در گونه زراعی و خویشاندان آن سابقه نداشته‌اند، عوامل مهاجم هم متناظر با آن تکامل پیدا نکرده‌اند و در تقابل، محکوم به شکست خواهند بود. از طرفی زمان زیادی هم لازم است تا عوامل مهاجم بتوانند در خود، مکانیسم‌های جدیدی در جهت غلبه، تکامل و توسعه دهند. لذا می‌توان ادعا کرد که تنوع حاصل از روش‌های مهندسی ژنتیک علاوه بر گستردگی، از پایداری به مراتب بیشتری هم برخوردار خواهند بود.

* معرفی و کشت ارقام گیاهی تراریخته در مراکز پیدایش گونه‌های گیاهی چه حکمی دارد؟

** برخی به اشتباه تصور می‌کنند که معرفی گیاهان تراریخته در مناطقی که به عنوان منشاء پیدایش گونه‌های گیاهی شناخته می‌شوند، سبب خسارت به ذخایر ژنتیکی بومی می‌شود. استدلال در این زمینه نیازمند آگاهی از اصول تکامل و دینامیک جمعیت است. مراکز پیدایش گونه‌های گیاهی معمولاً به عنوان مناطقی با تنوع ژنتیکی بالا شناخته می‌شوند. طبق یک اصل پذیرفته شده، سطوح بالای تنوع سبب ایجاد خصوصیات بافری یا قابلیت انعطاف در جمعیت می‌شود. سیستم‌های واجد این خصوصیات، دارای ظرفیت بالایی در جذب درونی تغییرات و ایجاد تعادل هستند. لذا تغییرات جدید ایجاد شده توسط گیاه تراریخته به عنوان یک عنصر خارجی معرفی شده به درون جمعیت پوشش گیاهی، توسط سیستم متعادل، هضم و جذب می‌شود. بنابراین احتراز از ورود موجودات تراریخته با هدف حفظ یکپارچگی و دست نخورده ماندن ژنوم گونه‌ها و ارقام محلی، تصور نادرستی است. از طرف دیگر در تعریف مفهوم مرکز پیدایش گیاهان، هنوز بین دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد و به همین دلیل مناطق مختلفی به عنوان منشاء گونه‌های گیاهی توسط دانشمندان مختلف پیشنهاد شده است. از سوی دیگر با پیشرفت‌های باستان شناسی و پیدا شدن شواهد جدید مشخص شده است که برخی از مناطق، به اشتباه به عنوان منشاء پیدایش برخی گونه‌ها فرض شده است و احتمالاً گونه‌های مذکور در ناحیه دیگری پدید آمده‌اند. لذا در چنین وضعی که تعیین دقیق مکان پیدایش گونه‌های گیاهی در هاله ای از ابهام قرار دارد، هراس از ورود تراریخته به منطقه‌ای خاص به دلیل مرکز پیدایش بودن آن یا ایجاد اولویت بین مناطق از این لحاظ برای معرفی و کشت محصولات تراریخته یا عدم آن، محلی از اعراب ندارد. از طرف دیگر در ایران فعلا بحث برنج و پنبه تراریخته مطرح هستند که ایران در مورد هیچ کدام نه مبداء پیدایش است و نه مرکز تنوع٫

* در انتها یک جمع‌بندی ارائه می‌دهید؟

**طبق برآوردها، جمعیت جهان در ۳۵ سال آینده از مرز ۹ میلیارد نفر عبور خواهد کرد؛ازاین رو استفاده از روش‌های نوین در تولید محصولات کشاورزی به منظور تأمین غذا برای چنین جمعیتی اجتناب ناپذیر است. از طرفی تنوع زیستی هم از ارکان تأمین امنیت غذایی به شمار می‌رود. بنابراین لازم است در این راستا از فناوری‌هایی استفاده شود که ضمن حفظ و توسعه تنوع زیستی، امکان بهره‌وری بهینه از منابع در دسترس را فراهم آورد. در حال حاضر، مهندسی ژنتیک به عنوان فناوری که از پدیده‌های جاری در طبیعت الهام گرفته شده، سازگارترین فناوری با محیط زیست محسوب شده و بهترین و ایمن‌ترین ابزار در جهت نیل به این مقصود است.

منبع

پاسخ یک ادعای دروغ علیه تراریخته و گلایفوزیت

علف‌کش گلایفوسیت از نمک طعام کم‌خطرتر است!

|  اسکندر زند|   رئیس انجمن علف‌های هرز و ریاست سازمان تحقیقات کشاورزی|

تولید ملی محصولات کشاورزی تراریخته به‌عنوان یک نوع تولید دانش‌بنیان، در شرایطی دستمایه بازی‌های جناحی عده‌ای قرار گرفته است که ایران در سال‌های گذشته به صورت انبوه دست به واردات محصولات تراریخته زده است. در دولت گذشته سالانه حدود ٥‌میلیارد دلار ارز نفتی برای واردات محصولات تراریخته (مهندسی ژنتیک شده) هزینه شده است، این در حالی است که اکثریت قریب به اتفاق مخالفان تراریخته در آن زمان سکوت اختیار کرده و نسبت به واردات این نوع محصولات هیچ‌گونه اعتراضی نداشتند و حالا در شرایطی که زمزمه‌های تولید ملی این نوع محصولات دانش‌بنیان به گوش می‌رسد، هجمه‌های سازمان‌یافته‌ای علیه تولید ملی این نوع محصولات مطرح می‌شود؛ هجمه‌هایی که غالب آنها مستند و علمی نبوده و تنها به صورت یک ادعا منتشر می‌شود. یکی از ادعاهای مخالفان این است که در کشت محصولات تراریخته از علف‎کش گلایفوسیت استفاده می‎شود که سرطان‌زا است. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که علف‎کش گلایفوسیت به‌عنوان کم‎خطرترین علف‎کش جهان شناخته شده است و حتی در برخی منابع علمی میزان خطرناک بودن این علف‌کش را کمتر از نمک طعام دانسته‌اند!

 

این علف‌کش که بیشتر از پنجاه‌ سال است در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‎گیرد، دارای ویژگی‎های منحصر به فردی است که در سایر علف‎کش‎های مشابه آن وجود ندارد؛ برای مثال این علف‎کش در خاک تثبیت شده و آب‌شویی نمی‎شود. علاوه بر این گلایفوسیت به‌تدریج در خاک تجزیه می‎شود؛ بنابراین گلایفوسیت به‌عنوان یک علف‌کش دوستدار محیط‌زیست شناخته می‌شود. همچنین ریسک ایجاد مقاومت در این علف‌کش نسبت به علف‌های هرز به پایین‌ترین حد ممکن می‌رسد و تنها در صورت استفاده متوالی به مدت بیش از ٢٠‌سال است که باعث تولید علف‎های هرز مقاوم یا ابرعلف‎هرز یا سوپر وید می‎شود. این در حالی است که علف‎کش‎های دیگر در طول ٥ تا ١٠‌سال منجر به تولید ابر‌علف هرز می‌شوند. به جز این با توجه به مکانیزم عمل گلایفوسیت که مشابه آن در انسان، دام و حیوانات وجود ندارد، ادعای زیانبار بودن آن برای سلامتی انسان یک ادعای کذب و اثبات نشده است.

منابع مهمی هم در این مورد وجود دارد که آخرین مورد آن بیانیه رسمی دو سازمان معتبر جهان یعنی سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواربار جهانی است که در تاریخ ١٦ می ‌سال جاری به بی‎خطر بودن این علف‎کش تأکید کرده است. ادعای واهی و دروغ دیگری که مخالفان تراریخته مطرح می‌کنند این است که گلایفوسیت که با نام تجاری رانداپ شناخته می‌شود، تنها در مورد محصولات تراریخته مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که گلایفوسیت در سایر محصولات کشاورزی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ زیرا قدمت این علف‌کش به بیش از ٥٠‌سال برمی‌گردد اما تولید محصولات تراریخته تنها ٢٠‌سال است که انجام می‌گیرد. از طرفی چون گلایفوسیت کم‎خطرترین علف‎کش جهان است، مهندسان ژنتیک سعی کرده‎اند تا محصولات تراریخته را به این علف‎کش متحمل کنند تا مصرف علف‎کش‎های خطرناک و زیان‎آور را کم کنند یا به صفر برسانند.

::بر خلاف ادعاها گلایفوزیت در تمام محصولات کشاورزی استفاده میشود::

یکی دیگر از ادعاهای دروغین و واهی مطرح شده از سوی مخالفان تولید ملی تراریخته این است که این علف‎کش در انحصار کمپانی‎های خاصی مانند مونسانتو یا شرکت‎های غربی قرار دارد و در صورت استفاده از این علف‎کش کشور ما باید رویالتی بپردازد یا تحت سلطه بیگانه برود. این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که معمولا پتنت و ثبت اختراع و امضا یا مالکیت در دنیا تا ٢٠‌سال اختصاص می‎یابد. بنابراین علف‎کشی که ٥٠‌سال است در چرخه تولید قرار دارد، قطعا دوره انحصاری بودن آن گذشته است. بنابراین همه کشورهای دنیا می‎توانند بدون هرگونه مزاحمت و مخالفت قانونی آن را مورد استفاده قرار دهند. همین الان هم کشورهای زیادی در دنیا مانند ایران، چین و هندوستان این نوع علف‎کش را تولید می‎کنند و ربطی به کمپانی مونسانتو یا سایر شرکت‎های غربی ندارد. نکته پایانی این‌که مصرف این علف‎کش عمومی است و قادر است کلیه علف‎های هرز را از بین ببرد. از طرفی چون قدرت عمل زیادی دارد، میزان مصرف علف‎کش را کاهش می‎دهد و ضمن کاهش هزینه‎ها، محیط‌زیست سالم‌تری به ارمغان آورده و سود کشاورز را بیشتر می‎کند.

منبع

سلامت محصولات تراریخته مورد تایید مجامع علمی جهان

مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته (GMO) به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی بیوتکنولوژی کشاورزی از جمله علوم نوینی است که با پیشرفت جهانی دانش جایگاه رفیعی را در کسب اعتبار و قدرت بین‌المللی کشورها از آن خود کرده است.

امروزه ملاک قدرتمندی کشورها دیگر تجهیزات فنی و  لجستیکی از قبیل تکنولوژی ساخت ملزومات پیشرفته مانند  ماشین آلات یا سلاح‌های مرگبار کشتار جمعی و یا حتی خدمات سودمند انسان‌دوستانه از قبیل تجهیزات پزشکی و درمانی  نیست و جامعه جهانی کشوری را قدرتمند می‌پندارد که از لحاظ علوم نوین مانند: بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، فناوری هسته‌ای و فناوری اطلاعات حرفی برای گفتن داشته باشد.

در حالیکه شتاب روزافزون علوم بیوتکنولوژی کشاورزی و دستیابی به نخستین محصول کشاورزی تراریخته توسط دانشمندان کشور عزیزمان دنیا را شگفت زده کرده، متاسفانه این روزها شاهد نوعی هراس افکنی و مقابله با این علم نوپا از ناحیه افرادی هستیم که عمدتا بدون هیچ‌گونه مستند علمی عزم خود را به  ستیز با این فناوری نوین و ارزشمند علمی جزم کرده‌اند. این در حالی‌است که مراکز علمی معتبر و دانشگاه‌های متعدد و مستقل و نیز نهادهای نظارتی به این نتیجه رسیده‌اند که محصولات تراریخته برای مصرف انسان و محیط زیست ایمن هستند. ^[3-1]. مطالعات زیادی این محصولات را از نظر سلامت مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از جالب توجه‌ترین آنها گزارش اتحادیه اروپاست.

این گزارش محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است و در نهایت نتیجه گرفته شده که محصولات تراریخته مانند فرآورده‌های کشاورزی سنتی، سالم هستند. نکته اینکه گزارش کمیسیون اروپا در مورد غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک بر پایه پژوهش‌های مستقل از شرکت‌های فناوری زیستی انجام شده است ^[4].

در اروپا برای جامعه علمی کاملاً روشن است که غذاهای حاصل از محصولات تراریخته بی‌خطر هستند. مشاور علمی کمیسیون اروپا گفته است: «مصرف غذاهای تراریخته بیشتر از مصرف غذاهایی که به شیوه مرسوم تولید می‌شوند خطر ندارد ^[5]».

بررسی و جمع‌بندی 1783 مقاله علمی معتبر که به بررسی اثرات غذاهای GM بر سلامت انسان و محیط زیست در فاصله سال‌های 2002 تا 2012 پرداخته بودند نیز به وضوح نشان داد که به طور خلاصه، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از گسترده‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مورد بررسی و مطالعه قرارگرفته‌اند و هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید اینگونه محصولات را بر محیط زیست و سلامت نشان دهد.

نتیجه نهایی این مقاله که در مجله Critical Reviews in Biotechnology به چاپ رسیده دلیل بی اعتمادی مردم به GMOها را در دروغ‌های روانشناسی، سیاسی و بحث‌های کاذب نهفته دانسته است. این نتیجه‌گیری مبنی بر سلامت محصولات تراریخته برایندی از تحقیقات مختلف و مستقل انجام شده در دنیا در ارتباط با GMOها در دهه گذشته بوده و از یافته‌های مرتبط با تحقیقات GM که به صورت مقالات عمومی، مقالاتی مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و مقالاتی در زمینه ایمنی مصرف و قابلیت ردیابی آنها تحقیق و نگاشته شده‌اند، حاصل شده است ^[7].

انجمن پزشکی انگلستان، متنی با عنوان بررسی جامع اطلاعات مربوط به غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی منتشر کرده است. در این متن آمده : «غذاهای تولید شده از محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی توسط صدها میلیون نفر در سرتاسر دنیا به مدت 15 سال مصرف شده‌اند و هیچ گزارش یا شکایتی از بیماری وجود ندارد (این در حالی است که بیشتر مصرف‌کنندگان این محصولات ساکن کشورهایی مانند آمریکا بوده‌اند که مردم آنها بیشتر اهل شکایت هستند)» ^[8].

دیوان عالی فرانسه نیز اعلام کرد دولت هیچ مدرک معتبری در مورد آسیب محصولات تراریخته به انسان یا محیط زیست ندارد ^[9]با این‌همه مدارک مستند، دامن زدن به اشاعه هراس در جامعه بدون استناد حتی یک مرجع علمی، نتیجه‌ای جز عقب افتادگی کشور در این حوزه نخواهد داشت.

علی میربابایی

کارشناس ارشد مهندسی بیوتکنولوژی کشاورزی

***

پی‌نوشت‌ها و مستندات علمی :

1. DeFrancesco L (2013) How safe does transgenic food need to be? Nature Biotechnology 31: 794–802.

2. European Academies Science Advisory Council (2013) Planting the Future: Opportunities and Challenges for Using Crop Genetic Improvement Technologies for Sustainable Agriculture (EASAC, Halle, Germany).

3. European Commission (2010) A Decade of EU-Funded GMO Research 2001-2010. European Commission, Brussels.

4. http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/article/default.asp?ID=7082

5.http://www.euractiv.com/innovation-enterprise/commission-science-supremo-endor-news-514072

6. Klumper W, Qaim M (2014) A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PLOS One, 9 (11) e111629.

7. Nicolia A, Manzo A, Veronesi F, Rosellini D (2013) An overview of the last 10 years of genetically engineered crop safety research. Critical Reviews in Biotechnology. 1549-7801. DOI: 10.3109/07388551.2013.823595.

8. Key S, Ma J, Drake P (2008) Genetically modified plants and human health. J R Soc Med 2008: 101: 290–298. DOI 10.1258/jrsm.2008.070372

9. http://www.reuters.com/article/us-france-gmo-idUSTRE7AR19H20111128 Blancke S, Breusegem F.V., Jaeger G.D. Braeckman J. Montagu M.V (2015) Fatal attraction: the intuitive appeal of GMO opposition. Trends in Plant Science. 20 (4), 414-418.

منبع

علم‎ستیزی به نام محصولات ارگانیک

سلامت نیوز: شیوه تولید متفاوت مواد غذایی و تقسیم‎بندی محصولات غذایی به مواردی مانند ارگانیک، پروبیوتیک، تراریخته، سنتی و سمی، مبنای علمی مناسبی ندارد. گروهی با منافع مشروع و نامشروع مختلف با دادن آدرس غلط برمشکلات اضافه کرده‎اند و با رفتار غیرمسئولانه و گفتار غیرعلمی و غیرعقلایی با عناوین به ‎ظاهر موجه غیر از تشدید مشکلات ره به جایی نمی‎برند.

به گزارش سلامت نیوز جستجوی مستندات برای کسب اطلاعات و اطمینان از سلامت تغذیه‎ای محصولات متفاوت فوق مقالات فراوانی را بدست می‌دهد که بی‎طرفانه و با رعایت جامعیت علمی، محاسن و معایب احتمالی محصولات ارگانیک و سنتی و محصولات تولید شده با سم را بررسی کرده‎اند که به برخی از آنها اشاره می‎شود.

با توجه به تبلیغ و عرضه بیشتر محصولات و مواد غذایی ارگانیک، مشکلی جدی‌ در این نوع محصولات مطرح است و آن وجود مقادیر بیشتری از انواع متفاوت سموم قارچی (مایکوتوکسین‎ها) در محصولات ارگانیک در قیاس با محصولات غیر ارگانیک است.

تعاریف متعددی برای کشاورزی ارگانیک ارائه شده است. بر اساس تعریف ویکی‌پدیا، کشاورزی ارگانیک نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون‌ها و دگرگونی‌ها و دستورزی‌های ژنتیک استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده‌های طبیعی همچون کود زیستی، کمپوست‌ها، حشرات سودمند، مخمرها و کپک‎ها و میکروب‎های ویژه باشد.

اگرچه مطالعات بر روی محصولات ارگانیک و مقایسه آن‎ها با غذاهای غیرارگانیک تولید شده با سموم شیمیایی نشان‌دهنده کم بودن موادی همچون آفت‌کش‌ها در گروه مواد غذایی ارگانیک است، لیکن ترکیبات مضر دیگری همانند مایکوتوکسین‌ها می‌توانند در مواد غذایی ارگانیک در مقایسه با مواد غذایی غیرارگانیک بیشتر موجود باشند.

رشد قارچ‌ها بر روی مواد غذایی و در نتیجه، تولید سموم قارچی موسوم به مایکوتوکسین‎ها از نگرانی‌های جدی در مورد سلامت همه مواد غذایی است. از آنجا که استفاده از قارچ‌کش‌ها و سایر سموم، مطابق استانداردهای تولید محصولات ارگانیک در مراحل مختلف عمل آوری این نوع از مواد غذایی ممنوع است؛ این نوع از محصولات غذایی، در مواردی دارای آلودگی بیشتری به انواع مایکوتوکسین‎ها در مقایسه با مواد غذایی غیرارگانیک هستند. زیرا انواع متفاوت قارچ‎ها و به ویژه کپک‎ها با توجه به ماهیت و شیوه رشد و نمو خود در صورت عدم استفاده از مواد ضد قارچی در تولید محصولات ارگانیک به‎صورت وسیعی بر روی این محصولات رشد خواهند کرد و این موضوع به تولید انواع سموم قارچی در این محصولات و هر محصول دیگری که از مواد ضد قارچی در فرآیند تولید و نگهداری استفاده نکند، منجر خواهد شد.

 مایکوتوکسین‌ها محصولات جانبی بسیار سمّی گروه وسیعی از انواع کپک‌ها هستند که معمولاً در مراحل مختلف تولید، برداشت، مراحل پس از برداشت و ذخیره‎سازی تولید می‌شوند و البته حضور انواع مایکوتوکسین‌ها در مواد غذایی ارگانیک و همچنین مقایسه میزان این سموم قارچی در محصولات ارگانیک و غیر ارگانیک در تحقیقات متعددی بررسی و تایید شده است (2 تا 12).

تحقیقات نشان می‌دهد که میزان این ترکیبات سرطان‌زا و تراکم مایکوتوکسین‎ها در مواد غذایی ارگانیک تا چندین برابر مواد غذایی غیرارگانیک است. مشاهده شده است که آلودگی ذرت‌های ارگانیک به فومونیسین‌های (fumonisins) B1 و  B2 تا ده برابر بیشتراز ذرت غیرارگانیک بوده است (15). این تحقیقات برای انواع دیگری از مایکوتوکسین‎ها مانند پاتولین، انواع اوکراتوکسین‎ها، انواع نیوالنول‎ها، انواع تریکوتسین‎ها، انواع آفلاتوکسین‎ها و... نیز انجام گرفته است.

مطالعات اخیر در ارتباط با حضور مایکوتوکسین‌ها در محصولات غذایی ارگانیک و غیرارگانیک بر پایه غلات در آلمان، فرانسه و اسپانیا و نتایج حاصله، بیانگر وجود مقادیر بیشتر مایکوتوکسین‌های حاصل از فوزاریوم در محصولات ارگانیک در مقایسه با انواع غیرارگانیک بود (2).

فومونیسین‌ها و همچنین تریکوتسن‎ها، نیوالنول‎ها، زرالنون و... مایکوتوکسین‎‌هایی هستند که به طور عمده توسط قارچ‌های کپکی موسوم به فوزاریوم تولید می‌شوند و با عوارض متعددی از جمله سرطان دستگاه گوارشی و کبد، نارسایی‌های کلیوی، تضعیف سیستم ایمنی بدن و.... مرتبط هستند. وجود فومونیسین‌ها در ذرت‎‌های محلی در شمال ایران ارتباط بالا و معنی‌داری با سرطان مری و در چین با سرطان کبد نشان داده است (14).

همچنین وجود آلودگی انواع صیفی‎جات تولیدی در آذربایجان شرقی به انواع کپک‎های فوزاریوم مولد مایکوتوکسین‎های گروه تریکوتسن‎ها در این استان نیز گزارش شده است. مایکوتوکسین‎های مهم دیگری مانند انواع متفاوت آفلاتوکسین‎ها و اوکراتوکسین‎ها عمدتاً توسط کپک‎های موسوم به آسپرژیلوس‎ها، پاتولین توسط کپک‎های آسپرژیلوس و پنی‎سیلیوم و آلترناریاتوکسین‎ها توسط کپک‎های سیاه آلترناریا تولید و طیف وسیعی از مواد غذایی را آلوده می‎کنند.

یکی دیگر از شایع‎ترین و مهم‎ترین مایکوتوکسین‌ها در انواع مختلف مواد غذایی، مایکوتوکسین‎های گروه آفلاتوکسین‎ها است که انواع مختلف زیادی دارد که سمّی‌ترین و سرطان‌زا‌ترین عضو این خانواده آفلاتوکسین ب-1 است که چنانچه در مدت طولانی و به مقدار کم جذب بدن شود، باعث سیروز و سرطان کبد می‌شود. آفلاتوکسین ام-1 متابولیت هیدروکسیله شدة آفلاتوکسین ب-1 است که پس از جذب در بدن جانوران به وجود می‎آید و به همان اندازه آفلاتوکسین ب-1 خطرناک است. آفلاتوکسین ام-1 در فراورده‌های لبنی مانند شیر و ماست و دوغ و پنیر و ... نسبتاً پایدار بوده و در فرآیندهای پاستوریزه و استرلیزه کردن، غیرفعال نمی‌شود.

نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد که میزان آفلاتوکسین ام-1 در ماست و شیر فرادمای ارگانیک، بیش از حد مجاز بوده و می‌تواند برای مصرف‌کننده خطرناک باشد (1و 2). همچنین مقادیر بالاتر از حد مجاز آفلاتوکسین ب-1 و یا سایر مایکوتوکسین ها مانند پاتولین، استریگماتوکسیستین، زرالنون، اوکراتوکسین و... در آبمیوه‎ها، دانه‎های روغنی، انواع آجیل، سبزیجات و ادویه‌جات و ... ارگانیک و همچنین انواع خوراک دام مشاهده شده است (2).

با وجود موارد و مسایلی که ذکر شد، حساسیت غیرعلمی و فناوری‎هراسانه در مورد محصولات تراریخته و شعار "مصرف محصولات تراریخته ممنوع" در بعضی از محافل و تریبون‎ها را مشکوک و لزوم رعایت توازن و اعتدال جهت اظهار نظر در مورد محصولات تراریخته را ضروری می‎گرداند و خلط نظرات و یا حساسیت‎های فردی و یا منافع صنفی با شواهد آکادمیک در مورد محصولات تراریخته موضوعی است که جداً و اکیداً باید از آن پرهیز کرد زیرا آداب علم و رفتار حرفه‎ای یک دانشمند اقتضا دارد که وی بر اساس دانش و معرفت موجود و مدلل و متقن اظهار نظر کند.

در این میان توسل به شعار رعب‎انگیز و غیرعلمی، غیرعقلی و غیرمسئولانه "محصولات تراریخته نخورید چون سرطان‎زا هستند" واقعاً چه تناسبی با کدام معیار عقلانی و معرفتی دارد؟ آزمایش‌های علمی و نتایج قطعی و دقیقی مبنی بر سلامت محصولات تراریخته که از سال 1996 در دنیا تجاری‌سازی شده‌اند و تاکنون هر ساله به طور چشمگیری سطح زیر کشت، پذیرش و مصرف آنها در جهان در حال افزایش است؛ وجود دارد.

پس چرا برخی سعی دارند به جای معرفی جامع مزایا و معایب گروه‎های متفاوت محصولات غذایی، علیه تکنولوژی مفید تولید محصولات تراریخته در کشور تبلیغ کنند؟ موازین مدون بین‎المللی زیادی در باب تولید، عرضه، پخش، صادرات و واردات و مصرف مواد غذایی تراریخته در دنیا وجود دارد و رعایت این موازین هم در سطح بین‎المللی انجام می‎گیرد.

بنابراین چرا باید نسنجیده سخن گفت و اذهان را مشوش کرد؟ بند 2 ماده 16 کنوانسیون تنوع زیستی امکان تقسیم منافع حاصل از مهندسی ژنتیک گیاهان و جانوران برای تولید مواد غذایی تراریخته را به صورت منصفانه فراهم می‎کند. باید توجه شود که تا کنون حتی یک گزارش معتبر علمی در مورد هر نوع آثار منفی محصولات تراریخته ارائه نشده است. اگر فضا و شرایط بحث و اظهار نظر علمی فراهم گردد، امکان رفع اشکالات احتمالی موجود در هر زمینه وجود دارد.
هم اکنون در بازار بسیاری از کشورها مواد غذایی عموم مردم غالباً مواد غذایی تراریخته است.

در مقیاس بین‎المللی درحدود 82 درصد از سویای موجود در بازار شامل مشتقات آن از جمله روغن‎های گیاهی، آرد سویا، و در 50 درصد لسیتین و پروتئین سویا ، سویای تراریخته است. چشم‎انداز کلی تولید و عرضه مواد غذایی در سطح دنیا به ویژه از طریق تولیدکنندگان عمده مواد غذایی پرمصرف مانند برنج، چغندر قند، پنبه، ذرت، سویا، سیب زمینی، میوه‎های دارای مصرف عام، سبزیجات شایع در سبد غذایی ملل مختلف و... به گونه‎ای است که در آینده نزدیک سایر غذاهای تراریخته مانند برنج، شکر، چای، پنبه به زودی در مقیاس وسیع تولید و به بازار مصرف مواد غذایی دنیا عرضه خواهند شد.

به این ترتیب تغذیه جامعه انسانی تحت پوشش مواد غذایی تراریخته قرار دارند و این فرآیند دلپذیری است که گریزی از آن متصور نیست توصیه می‎شود که بحث و تصمیم برای چنین مواردی را به عالمان و فرهیختگان جامع‎الاطراف واگذارند و عرصه یکی از مهمترین مسایل مرتبط به سلامت جسم و جان و فکر و آرامش روانی و اجتماعی مردم، یعنی تغذیه و مواد غذایی و ایمنی و سلامت مواد غذایی وجه‎المصالحه اظهارات خام و فاقد جامعیت لازم علمی و تخصصی قرار نگیرد.

البته درصد قابل توجهی از محصولات تراریخته فقط در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، آرژانتین، استرالیا و کشورهای نزدیک به این کشورها تولید می‎شوند و آمریکا با حدود 1/73 میلیون هکتار، بیش از 40 درصد کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته، را داراست و در خود کشور ما فعالیت قابل ذکری در عرصه تولید مواد غذایی تراریخته وجود ندارد که این موضوع هم به نوبه خود از نظر آینده‎نگری برای منافع ملی و همطرازی کشور از نظر علمی در زمینه رقابت با کشورهای صاحب فناوری در این زمینه، اسباب نگرانی است و رفتار و تصمیم جامع بر مبنای نظرات متخصصین در این زمینه ضرورت دارد و هر گونه تحرک غیر کارشناسی و نسنجیده در این زمینه، جز خسران درازمدت نتیجه‎ای در بر نخواهد داشت زیرا بعد از سپری شدن سال‎ها و دهه‎ها و عدم تحرک و پویایی علمی در زمینه محصولات تراریخته، زمانی به خود خواهیم آمد که شکاف علمی عظیم و فاصله فناورانه گسترده‎ای بین ما و کشورهای فعال در این زمینه ایجاد خواهد شد و تاسف و حسرت در آن زمینه چاره‎ساز هیچ دردی و یا عقب‎ماندگی علمی نخواهد بود زیرا وقتی حتی کشورهایی مانند بنگلادش، اندونزی و پاناما کشت محصولات تراریخته را در سال 2013 تصویب کرده و قرار بر تجاری‎سازی این محصولات در سال 2014 دارند، غفلت از موضوع و مخالفت علم‎ستیزانه با چنین مساله‎ای ابداً معقول به نظر نمی‎رسد.

نویسندگان:

دکتر عبدالحسن کاظمی، مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
ثریا محمودی، تیم تحقیقاتی اخلاق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز

پ.ن: این مقاله درصدد بیان ضرورت توجه به معیارهای غذای سالم با معیارهای علمی به جای توجه به اسامی و تقسیم‌بندی‌های رایج است و ذکر مضرات ارگانیک به معنای تایید استفاده از سموم نیست.

منابع:

1.    Malissiova E, et al. 2013. Monitoring Aflatoxin M1 levels in ewe s and goat s milk in Thessaly, Greece; potential risk factors under organic and conventional production schemes.  Food Control. 34 (1), 241–248.
2.    Tosun H, and Arslan R. 2013. Determination of aflatoxin B1 levels in organic spices and herbs . The Scientific World Journal. http://dx.doi.org/10.1155/2013/874093.
3.    Rubert J, et al.  2013. Occurrence of fumonisins in organic and conventional cereal-based products commercialized in France, Germany and Spain. Food and Chemical Toxicology. 56, 387–391.
4.    Pozzo L, et al. A survey of ochratoxin A contamination in feeds and sera from organic and standard swine farms in northwest Italy. J Sci Food Agric. 2010 Jul;90(9):1467-72. doi: 10.1002/jsfa.3965.
5.    DArco G, et al. 2009. Survey of fumonisins B1, B2 and B3 in conventional and organic retail corn products in Spain and Italy and estimated dietary exposure. Food Addit Contam Part B Surveill. 2:146-53.
6.    Klinglmayr C, et al. 2010. Determination of deoxynivalenol in organic and conventional food and feed by sol-gel immunoaffinity chromatography and HPLC-UV detection. J Chromatogr B Analyt Technol Biomed Life Sci. 878(2):187-93.
7.    Edwards SG. 2009. Fusarium mycotoxin content of UK organic and conventional wheat. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess. 4:496-506.
8.    González-Osnaya L, et al. 2007. Dietary intake of ochratoxin A from conventional and organic bread. Int J Food Microbiol. 118(1):87-91.
9.    Pussemier L, et al. 2006. Development and application of analytical methods for the determination of mycotoxins in organic and conventional wheat. Food Addit Contam. 11:1208-18.
10.    Baert K, et al. 2006. Occurrence of patulin in organic, conventional, and handcrafted apple juices marketed in Belgium. J Food Prot. 6:1371-8.
11.    González L, et al. 2006. Occurrence and daily intake of ochratoxin A of organic and non-organic rice and rice products. Int J Food Microbiol. 107(2):223-7.
12.    Biffi R, et al. 2004. Ochratoxin A in conventional and organic cereal derivatives: a survey of the Italian market. Food Addit Contam. 6:586-91.
13.    Yazdanpanah H, et al. 2000. Natural occurrence of fumonisins in corn from Iran. J. Agric. Food Chem. 48, 1860–1864.
14.    Li FQ, et al. 2001. Aflatoxins and fumonisins in corn from the high-incidence area for human hepatocellular carcinoma in Guangxi, China. J Agric Food Chem. 8:4122-6.
15.    Silva L, et al. 2009. Analysis of fumonisins in corn-based food by liquid chromatography with fluorescence and mass spectrometry detectors. Food Chem. 112, 1031–1037.

معیارهای صنعت سودجوی ارگانیک را بهتر بشناسیم

با وجود معیارهای تحریف‌شده در صنعت سودجوی ارگانیک، این تصور که با دیدن علامت ارگانیک هیچ مشکلی برای محصول وجود ندارد بسیار خطرناک است. یکی از این مشکلات امکان بیشتر وجود سم سرطان‌زا و بسیار خطرناک آفلاتوکسین در این محصولات است.

به دلیل عدم استفاده از قارچ‌کش‌ها در تولید محصولات ارگانیک گاه به مایکوتوکسین‌های خطرناک آلوده‌تر می‌شوند. به عنوان مثال مطالعات حاکی است آلودگی ذرت‌های ارگانیک به فامونیسین‌های B1 و B2 تا 10 برابر بیشتر از ذرت غیر ارگانیک است. [1] در مطالعه دیگری بر 1250 نمونه از محصولات ارگانیک و معمولی در بازار فرانسه، آلمان و اسپانیا مشخص شد تا 11.4 درصد محصولات ارگانیک به سموم خطرناک B1 و B2 آلوده شده‌اند حال آنکه این رقم برای سایر محصولات تنها 3.5 درصد بود. [2]

همچنین میزان سمیت سمومی که توسط صنعت تحریف‌شده و سودجوی ارگانیک مجاز دانسته می‌شود (مانند Bt) تا صد برابر سمومی مانند گلایفوزیت است و معیار باقیمانده سموم نیز درباره محصولات آن رعایت نمی‌شود.

 1see: L. Silva, et al. (2009) 'Analysis of Fumonisins in Corn-based Food by Liquid Chromatography with Fuorescence and Mass Spectrometry Detectors', Food Chem. 112, 1031–1037.
2see: Rubert, J., et al. (2013). 'Occurrence of Fumonisins in Organic and Conventional Cereal-based Products Commercialized in France, Germany and Spain'. Food & Chemical Toxicology 56, 387-391.

یک مقایسه غلط میان ارگانیک و تراریخته

اخیرا دیناروند در پاسخ به سؤال جهت‌دهی شده مجری گفتگوی ویژه خبری سیما راجع به مقایسه ارگانیک و تراریخته گفت:

خیلی واضع است که محصولات ارگانیک خیلی بهتر هستند. علتش هم این است که نه سمی به کار رفته (1) نه دستکاری شده (2) و نه هیچی (3)، اما دقت کنید که محصولات ارگانیک قیمت شان چندین برابر است. ضمن تأکید بر اینکه ارگانیک(طبیعی) و تراریخته سازگارند، باید گفت بر مقایسه من درآوردی ایشان سه اشکال وارد است.

(1) میزان سمیت سمومی که توسط صنعت تحریف‌شده و سودجوی ارگانیک مجاز دانسته می‌شود (مانند Bt) تا صد برابر سمومی مانند گلایفوزیت است و معیار باقیمانده سموم نیز درباره محصولات آن رعایت نمی‌شود.

(2) اغلب محصولات کشاورزی اصلاح شده هستند. اصلاح ژنتیک به چهار شیوه متداول است که در سه شیوه قدیمی‌تر تعداد ژنهای منتقل‌شده و پیامدهای آن نامعلوم است، هیچ ارزیابی ایمنی زیستی انجام نمی‌شود و اصلاح ژنتیک به روش تراریخته ایمن‌ترین روش تا کنون بوده است. جالب اینکه از منظر صنعت تحریف‌شده و سودجوی ارگانیک یک محصول طبیعی همه روش‌های قبلی را شامل می‌شود. جدول ذیل این تناقضات را نشان می‌دهد:

 تصویر ذیل محصولاتی را که به روش‌های قدیمی اصلاح ژنتیک شده‌اند در حالت قبل از اصلاح ژنتیک نشان می‌دهد:

(3) با وجود معیارهای تحریف‌شده در صنعت سودجوی ارگانیک، این تصور که با دیدن علامت ارگانیک هیچ مشکلی برای محصول وجود ندارد بسیار خطرناک است. یکی از این مشکلات امکان بیشتر وجود سم سرطان‌زا و بسیار خطرناک آفلاتوکسین در این محصولات است.

به دلیل عدم استفاده از قارچ‌کش‌ها در تولید محصولات ارگانیک گاه به مایکوتوکسین‌های خطرناک آلوده‌تر می‌شوند. به عنوان مثال مطالعات حاکی است آلودگی ذرت‌های ارگانیک به فامونیسین‌های B1 و B2 تا 10 برابر بیشتر از ذرت غیر ارگانیک است. [1] در مطالعه دیگری بر 1250 نمونه از محصولات ارگانیک و معمولی در بازار فرانسه، آلمان و اسپانیا مشخص شد تا 11.4 درصد محصولات ارگانیک به سموم خطرناک B1 و B2 آلوده شده‌اند حال آنکه این رقم برای سایر محصولات تنها 3.5 درصد بود. [2]

 1see: L. Silva, et al. (2009) 'Analysis of Fumonisins in Corn-based Food by Liquid Chromatography with Fuorescence and Mass Spectrometry Detectors', Food Chem. 112, 1031–1037.
2see: Rubert, J., et al. (2013). 'Occurrence of Fumonisins in Organic and Conventional Cereal-based Products Commercialized in France, Germany and Spain'. Food & Chemical Toxicology 56, 387-391.

به نظر می‌رسد حضور جناب آقای دکتر دیناروند در همایش‌هایی که با عنوان «محصولات تراریخته در خدمت سلامت انسان و محیط زیست» در دانشگاه‌های کشور برگزار می‌شود ضروری است. اطلاعات ایشان در این حوزه بسیار ناقص و تحریف شده است.

ایجاد محصولات تراریخته و اصلاح شده جدید نیست

اصلاح ژنتیکی و انتقال ژن به گیاهان توسط انسان برای ایجاد صفات مطلوب زراعی قدمت بسیار زیادی دارد.

این تصاویر، مثال هایی از اجداد طبیعی بعضی از میوه ها و سبزیجات را نشان می‌دهد.

بدون اصلاح ژنتیکی اغلب میوه ها و سبزیجات کنونی وجود  نداشتند. سفره سلامت کانال علمی- اجتماعی https://telegram.me/joinchat/DGZLmT419RCVimgH-jjr4A

نقش اول محصولات تراریخته در کشاورزی جهان/ تولید را جایگزین واردات کنیم

انتشار نتایج حاصل از پژوهش‌های انجام‌شده در دنیا نشان می‌دهد که هر گونه نگرانی احتمالی در رابطه با مصرف گیاهان تراریخته و محصولات مهندسی ژنتیک رد شده و در بیستمین سال تولید و تجاری‌سازی این محصولات همچنان مورد پذیرش مردم و استقبال کشاورزان در سراسر دنیا هستند.

به گزارش خبرنگار ایلنا، با توجه به اینکه کشاورزی سنتی یکی از مشکلاتی است که در سالهای گذشته دچار تحول شده و رویکرد صنعتی پیدا کرده است؛ کشاورزان استفاده از فناوری های روز دنیارا حق خود دانسته و در بسیاری از مواقع نسبت به آگاهی یافتن از بیوتکنولوژی رغبت نشان داده اند،بیوتکنولوژی که ابزار یا فناوری استفاده از زیست شناسی برای تولید محصولات جدیدی است که منجر به تولید محصولات بهتر کشاورزی و همچنین با کیفیت خواهد شد و مهمترین مزیت آن استفاده حداکثری از سموم و آفت کش ها است؛ این در حالی است که با توجه به واردات محصولات تراریخته به کشور طی سالیان متمادی "مخالفت" با تولید این محصولات و تکیه به تولید داخلی مساله ای سوال برانگیز است.

لزوم استفاده از این فن آوری موجب شده است که در سالهای اخیر بسیاری از فعالان حوزه محیط زیست و کشاورزی در این رابطه صحبت کنند؛عیسی کلانتری-وزیر کشاورزی دولت اصلاحات- با اشاره به اینکه کشورهای بزرگ صادر کننده مواد غذایی از جمله آرژانتین، برزیل و آمریکا، تولید کننده مواد تراریخته هستند، می گوید:"  کشورهایی که مصرف کنندگان بزرگ مواد غذایی هستند، مانند چین و هند، به تولید این محصولات روی آورده اند،عادت داریم با اطلاعات کم، تصمیمات کلان بگیریم،چرا ما باید از پیشرفت و از فناوری‌های مدرن بترسیم؟ مدل‌های قدیمی تحقیقات کشاورزی امروزه پاسخگوی نیاز جوامع نیستند و کشوری مثل ایران که با بی آبی مفرط روبرو است، مجبور به استفاده از فناوری‌های نوین است.

تولید محصولات مهندسی ژنتیک با رشد بیش از 100 برابری سطح زیر کشت گیاهان تراریخته در بیستمین سال تجاری‌سازی این محصولات در دنیا، نشان‌دهنده  مزایای فراوان و استقبال و رغبت کشاورزان از کشت و تولید آن‎ها و رضایت مردم از مصرف این محصولات است.

از سال 1996 که اولین محصولات تراریخته شامل ذرت، سویا و پنبه به بازار عرضه شد تا به امروز که انواع محصولات تراریخته با صفات مختلف تولید و به دنیا معرفی شده است، این محصولات هم چنان نقش اول محصولات کشاورزی را در دنیا ایفا می‌کنند.

در خصوص مزایای محصولات تراریخته گزارش‌های جامع و مستندات علمی معتبر منتشر شده است. یکی از این گزارش‌ها، نتیجه 20 سال پژوهش بر روی ساختار و ترکیبات محصولات تراریخته و محصولات سنتی را ارائه کرده و به این نتیجه دست یافته است که محصولات تراریخته نسبت به محصولات مشابه سنتی خود ضمن کیفیت و کمیت بالاتر، عملکرد و بازدهی بیشتری نیز دارند.

نتایج این پژوهش 20 ساله، نشان‌دهنده مزایای کیفی و کمی قابل توجه محصولات تراریخته و بی‌اعتبار بودن ادعاهای وجود هر گونه ریسک احتمالی این محصولات است. این پژوهش که در مجلهJournal of Agricultural and Food Chemistry  منتشر شده است، با اشاره بر بی‌اساس بودن موارد ادعا شده و فرضی ریسک محصولات تراریخته، آورده است که تمام رویدادهای تراریخته توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به طور کاملا دقیق و کارشناسانه با ساختار مشابه سنتی خود معادل‌سازی می‌شود. همچنین تمام رویدادهای تراریخته توسط قوانین سخت‌گیرانه کشور ژاپن قبل از رهاسازی به طور دقیق بررسی می‌شود. این محصولات قبل از رهاسازی کلیه آزمون‌ها و ارزیابی‌های زیست‌محیطی را پشت سر گذاشته و سپس وارد عرصه تولید می‌شوند.

گفتنی است که این پژوهش به رهبری «ویلیام پرایز» پژوهشگر سازمان غذا و داروی آمریکا و «رود هرمن» دانشمند علوم کشاورزی اسکاتلند، روی طیف وسیعی از محصولات تراریخته شامل ذرت، سویا، پنبه، کلزا، گندم، گوجه‌فرنگی، یونجه، برنج، پاپایا، سیب‌زمینی و صفات مقاومت به علف‌کش، حشرات و ویروس و مقاومت به خشکی، سرما و افزایش مواد مغذی انجام شده است وبه نظر می رسد که انتشار نتایج حاصل از پژوهش‌های انجام‌شده هر گونه نگرانی احتمالی در رابطه با مصرف این گیاهان را رد می کند.