سلامت محصولات تراریخته بار دیگر بدون هیچ شبهه‌ای تأیید شد

در جدیدترین گزارش منتشرشده درخصوص سلامت و ایمنی محصولات مهندسی ژنتیک، سلامت این محصولات بار دیگر مورد تأیید قرار گرفت. کارشناسان و متخصصان سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) درخصوص بررسی اثرات باقی‌مانده علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها از تاریخ ٩ تا ١٣ ماه می ‌٢٠١٦ (٢٤-٢٠ اردیبهشت ١٣٩٥) در ژنو سوئیس یک نشست مشترک برگزار  کردند. در این نشست، بعد از ارزیابی‌ها و بررسی‌های گسترده روی سلامت محصولات تراریخته و اثرات باقی‌مانده گلایفوسیت در انواع محصولات کشاورزی، غذای انسان و محیط‌زیست، اعلام شد که میزان گلایفوسیت مورد استفاده در غلظت‌های کشاورزی، سرطا‌ن‌زا نیست و مقدار گلایفوسیت مورد استفاده در گیاهان تراریخته نیز مطمئن و غیرسرطان‌زاست. گلایفوسیت، ماده مؤثره علف‌کش محبوب راندآپ است. پیش‌تر، سازمان بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) تأیید کرده بود که اثرات سرطان‌زایی گلایفوسیت در محصولات تراریخته ثابت نشده است و به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد، اما اکنون حاصل این نتایج و پژوهش‌های منتشرشده در سازمان بین‌المللی تحقیقات سرطان در دسترس همگان قرار دارد.

انجمن CropLife آمریکا (CLA) و انجمن حمایت از محصول در این کشور نیز با تأیید نتایج و بررسی‌های گروه کارشناسی ارزیابی اثرات علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها در سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد و براساس یافته‌های قبلی کارشناسان جهان از جمله اتحادیه اروپایی، ایالات متحده، ژاپن و کانادا با اعلام این خبر که گلایفوسیت مورد استفاده در محصولات تراریخته سرطان‌زا نیست، سلامت محصولات تراریخته را بار دیگر تأیید کرد. همچنین سازمان ایمنی غذایی اتحادیه اروپا (EFSA) در بررسی‌های جامعی که درخصوص سلامت محصولات تراریخته و بیماری‌زایی و سرطان‌زایی گلایفوسیت انجام داد، در نوامبر ٢٠١٥ ضمن تأیید سلامت محصولات تراریخته، اعلام کرد که گلایفوسیت سرطان‌زا نیست و برای انسان خطری ندارد.
آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا نیز طی گزارشی سلامت محصولات تراریخته را تأیید کرده است. در جدیدترین گزارش این آکادمی که حاصل بررسی ٩٠٠ پژوهش و مطالعه جدید آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا در سال ٢٠١٦ است، بار دیگر سلامت و مزایای فراوان محصولات تراریخته به اثبات رسید. حاصل این گزارش جدید نیز نشان می‌دهد که ادعاهای وجود مخاطرات در محصولات تراریخته درست نیست و تولید و مصرف محصولات مهندسی ژنتیک، هیچ‌گونه اثرات منفی و سرطان‌زایی و آسیب‌رسانی برای انسان یا محیط‌زیست دربر ندارد.
در این پژوهش دقیق، کشت، تولید، مصرف و تأثیر انواع محصولات تراریخته روی سلامت انسان، محیط‌زیست و کشاورزی و سایر جانوران مورد بررسی قرار گرفته و نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که هیچ‌گونه رابطه‌ای بین بیماری‌‌زایی یا سرطان‌زایی و محصولات تراریخته وجود ندارد. این نتایج از بیش از ٦٠ آزمایش و مطالعه که به طور ویژه روی سمیت محصولات تراریخته انجام شده، به دست آمده است.
از اولین سال تولید محصولات مهندسی ژنتیک تا به امروز، گزارش‌های مستند و متعددی درخصوص سلامت محصولات تراریخته منتشر شده است. برجسته‌ترین این گزارش‌ها مربوط به سازمان بهداشت جهانی، سازمان تجارت جهانی، سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد و سازمان ایمنی غذایی اتحادیه اروپا هستند که همگی آنها سلامت محصولات تراریخته را تأیید می‌کنند. یک گزارش مهم دیگر در اثبات سلامت محصولات تراریخته، گزارش اتحادیه اروپاست. این گزارش طی ١٠ سال، جنبه‌های مختلف ایمنی محصولات تراریخته را بررسی کرده و در نهایت بر سلامت این محصولات مهر تأیید زده است.
گروه PG Economics کشور انگلستان نیز در پژوهش‌های خود که طی ٢٠ سال روی محصولات مهندسی ژنتیک انجام شده است، ضمن نشان‌دادن منافع و مزایای اقتصادی این محصولات، سلامت محصولات تراریخته برای انسان و محیط‌زیست را مورد تأیید قرار داد.
نتایج یک پژوهش ٢٠ساله که در مجله Journal of Agricultural and Food Chemistry منتشر شده است، نشان داد که محصولات مهندسی ژنتیک، علاوه بر داشتن کیفیت و کمیت بالا، محصولات سالمی هستند که هیچ‌گونه تأثیر سوئی بر سلامت انسان و محیط‌زیست ندارند. این مقاله ضمن اشاره به بررسی موارد ادعاشده مبنی‌بر عدم سلامت این محصولات، بر بی‌اساس‌بودن موارد ادعاشده نگرانی از محصولات تراریخته، آورده است که تمام رویدادهای تراریخته توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به طور کاملا دقیق و کارشناسانه ارزیابی می‌شوند. همچنین تمام رویدادهای تراریخته، توسط قوانین سخت‌گیرانه کشور ژاپن قبل از رهاسازی به طور دقیق از جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی و سلامتی نیز بررسی می‌شود.
نتایج پژوهش ١٥ساله دیگر که در مجله progress in physical geography
 در ژانویه ٢٠١٣ منتشر شد، نشان می‌دهد که محصولات مهندسی ژنتیک به دلیل مزایای فراوانی که دارند، در آینده جانشین محصولات مشابه سنتی خود می‌شوند. براساس نتایج این مقاله، کشت محصولات تراریخته، به افزایش عملکرد و کنترل آفات و علف‌های هرز منجر می‌شود. در عرصه زیست‌محیطی نیز کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها باعث افزایش سلامت کشاورزان و حفظ محیط‌زیست شده است.
گزارش مجله Critical Reviews in Biotechnology که با بررسی بیش از هزار مقاله علمی معتبر به تأثیر محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط‌زیست، در فاصله سال‌های ٢٠٠٢ تا ٢٠١٢ پرداخته بود، نیز نشان داد که محصولات مهندسی ژنتیک، محصولات سالمی هستند و تاکنون هیچ‌گونه سندی مبنی‌بر نگرانی‌های احتمالی آنها بر سلامت انسان و محیط‌زیست وجود ندارد. همچنین حاصل پژوهشی که در مجله معتبر سرطانCURRENT ONCOLOGY در سال ٢٠١٣ منتشر شد، نشان داد که محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک، نه‌تنها باعث بروز هیچ‌گونه بیماری و سرطان نمی‌شوند، بلکه کاملا سالم و ایمن هستند و با مزایایی که دارند، به بهبود سلامت و افزایش کیفیت و ارزش غذایی محصولات منجر می‌شوند. به‌این‌ترتیب، براساس حاصل مقالات و مطالعات گسترده و گزارش‌های قبلی و جدید منتشرشده درخصوص سلامت محصولات مهندسی ژنتیک، طبق جدیدترین بیانیه سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد «محصولات مهندسی ژنتیک، محصولاتی سالم و پاک هستند که سلامت آنها به تأیید تمامی سازمان‌های مرتبط رسیده است».

منبع

آینده بدون فناوری و محصولات تراریخته ممکن نیست

با توجه به افزایش صدبرابری سطح زیر کشت محصولات مهندسی ژنتیک در بیستمین سال تولید و تجاری‌سازی این محصولات در دنیا که حاصل سال‌ها مطالعه و آزمایش درخصوص سلامت و ایمنی محصولات تراریخته است، براساس یک پژوهش جامع، بار دیگر سلامتی و ایمنی محصولات تراریخته برای انسان، محیط‌زیست و سایر جانوران تأیید شد. سازمان بهداشت جهانی، سازمان تجارت جهانی، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد و سازمان ایمنی غذایی اتحادیه اروپا براساس سال‌ها مطالعات جامع و پژوهش‌های علمی، سلامت محصولات تراریخته را بارها تأیید کرده‌اند. آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان درخصوص سلامت این محصولات معتقد است که نظرات سازمان ایمنی غذایی اتحادیه اروپا مبتنی‌بر مطالعات و پژوهش‌های بسیار است. براساس جدیدترین گزارش منتشرشده توسط آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا در سال ٢٠١٦ (که حاصل ٩٠٠ مطالعه در بیش از سه دهه است)، تولید و مصرف محصولات مهندسی ژنتیک، هیچ‌گونه اثرات منفی سرطان‌زا و آسیب‌رسان برای انسان یا محیط‌زیست دربر نداشته است. در این پژوهش آمده است تلفیق اصلاح نباتات سنتی و فناوری مهندسی ژنتیک منجر به بهبود صفات و عملکرد محصولات و تولید محصولات سالم بی‌نیاز از مصرف سموم شیمیایی در دنیا شده است. اصلاحگران و زیست‌شناسان با کمک فناوری مهندسی ژنتیک محصولاتی تولید کرده‌اند که علاوه بر داشتن کیفیت و کمیت بالا، مقاوم دربرابر آفات و علف‌کش، مقاوم در برابر خشکی و شوری و حاوی ارزش غذایی و ویتامین بیشتر و ماندگاری بالا هستند.

 

درواقع، زیست‌شناسان از سال ١٩٨٠ با استفاده از فناوری نوین مهندسی ژنتیک محصولاتی تولید و وارد عرصه مصرف کردند که دارای صفات برتر از جمله ماندگاری بالا و ارزش غذایی و ویتامین بیشتر برای مصرف‌کننده و مقاومت در برابر سموم شیمیایی، آفت‌کش‌ها ‌و علف‌کش‌ها برای حفظ محیط‌زیست هستند. محصولات مهندسی ژنتیک برای انسان و محیط‌زیست ایمن هستند و بعد از ٢٠ سال تولید و تجاری‌سازی موفق این محصولات در دنیا، تاکنون هیچ آثار سوئی از کشت و تولید و مصرف محصولات مهندسی ژنتیک ثبت و گزارش نشده است. درخصوص آثار زیست‌محیطی محصولات مهندسی ژنتیک، قابل‌توجه است که این محصولات بعد از انجام آزمون‌های ارزیابی ایمنی گسترده، رهاسازی شده و وارد عرصه تولید، تجاری‌سازی و مصرف می‌شوند. فناوری مهندسی ژنتیک تنها فناوری زیستی نوینی است که محصولاتی را تولید کرده که با استفاده‌نکردن از سموم شیمیایی خطرناک و آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها، مقاوم در برابر آفات و بیماری است.

 

این گزارش جامع در ٤٠٠ صفحه توسط ٢٠ دانشمند آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا جمع‌آوری شده است. در این گزارش آمده است که با توجه به رشد جمعیت، آینده بدون استفاده از فناوری‌های نو و محصولات مهندسی ژنتیک ممکن نیست. این پژوهش دقیق، کشت، تولید، مصرف و تأثیر انواع محصولات تراریخته را روی سلامت انسان، محیط‌زیست، کشاورزی و سایر جانوران بررسی کرده است. حاصل این گزارش جدید نشان می‌دهد که هیچ‌گونه رابطه بیماری‌ و سرطان‌زایی با محصولات تراریخته وجود ندارد. به‌طوری‌که در بیش از ٦٠ آزمایش و مطالعه که به طور ویژه روی سمیت محصولات تراریخته انجام شده، حاصل تمامی آن‎ها سلامت محصولات تراریخته را تأیید کرده است.

 

پژوهشگران در این کمیته با دقت تمام در مطالعات خود به‌دنبال کوچک‌ترین اثر منفی درخصوص کشت، تولید و مصرف محصولات مهندسی ژنتیک بودند، اما هیچ‌گونه شواهد قانع‌کننده‌ای از اثرات مستقیم و غیرمستقیم محصولات و فراورده‌های تراریخته بر سلامت انسان مشاهده نکردند. درخصوص نگرانی‌ از اثرات بلندمدت زیست‌محیطی محصولات مهندسی ژنتیک و ریسک‌ بالقوه این محصولات بر سلامت انسان و محیط‌زیست، این کمیته با بررسی روی ٩٠٠ پژوهش و مقاله علمی منتشرشده که روی مصرف و تأثیر محصولات تراریخته بر انسان و محیط‌زیست انجام داده است، گزارش کرد که هیچ مدرکی از اثبات این احتمال و نگرانی نیز وجود ندارد. همچنین این کمیته در گزارش مفصل خود با بررسی نظرات ٨٠ سخنران کارشناس و ١٥ وبینار (کنفرانس تحت وب) و بررسی بیش از ٧٠٠ نظر و یادداشت در این حوزه، به بررسی گسترده‌ای از کاربرد محصولات مهندسی ژنتیک در دنیا پرداخته است. طبق این گزارش، محصولات تراریخته مقاوم در برابر حشرات، آفات و بیماری با مصرف کمتر آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها ضمن تأمین سلامت انسان، با مصرف‌نکردن سموم شیمیایی خطرناک و کاهش مسمومیت ناشی از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها باعث حفظ محیط‌زیست شده‌اند. همچنین این محصولات نسبت به محصولات مشابه سنتی خود، با کیفیت و کمیت بالایی که دارند در سطح زمین کمتر، عملکرد و بازدهی بالاتری دارند و موجب تنوع زیستی و حفظ زمین نیز شده‌اند. در کشاورزی، محصولات تراریخته منافع اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فراوانی به‌دنبال داشته‌اند. شواهد و مدارک بررسی‌شده نشان می‌دهد که محصولات سویا، پنبه و ذرت تراریخته باعث سودآوری بالا برای کشاورزان شده است. علاوه بر محصولات تراریخته مقاوم دربرابر علف‌کش و آفات، محصولات تراریخته‌ با صفات جدید مثل ذرت مقاوم دربرابر خشکی، گوجه‌فرنگی مقاوم دربرابر شوری، برنج مقاوم در برابر خشکی، چغندرقند مقاوم دربرابر سه علف‌کش و برنج تراریخته با افزایش محتوای بتاکاروتن برای جلوگیری از نابینایی و مرگ ناشی از کمبود ویتامین A در حال توسعه است. طبق جدیدترین گزارش آکادمی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا، محصولات تراریخته آینده‌ای مطمئن و ایمن را به دنیا عرضه می‌کنند. در نهایت، این کمیته بعد از بررسی‌های گسترده گزارش کرد که هیچ شواهد قطعی‌ای از روابط علت و معلولی بین محصولات تراریخته و مشکلات زیست‌محیطی وجود ندارد. محصولات مهندسی ژنتیک محصولاتی پاک و سالم هستند و هیچ‌گونه اثر سوئی بر سلامت انسان، محیط‌زیست و سایر جانوران ندارند. همچنین طبق جدیدترین گزارش منتشرشده در نشست مشترک سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد در سال ٢٠١٦ درخصوص بررسی اثرات باقیمانده آفت‌کش‌ها، موضوع بحث‌برانگیز ارتباط گلایفوسیت و سرطان با محصولات تراریخته نیز مردود اعلام شد و سلامت محصولات تراریخته بار دیگر بررسی و تأیید شد. سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی در بیانیه‌ای در مورخ ١٦ می ٢٠١٦ اعلام کرد که میزان گلایفوسیت مورد استفاده در کشاورزی و محصولات مهندسی ژنتیک سرطان‌زا نیست و باعث بروز هیچ‌گونه بیماری و سرطان نمی‌شود. به‌این‌ترتیب در بررسی‌های انجام‌شده، گزارش شد که هیچ شواهد مستندی از ارتباط گلایفوسیت و سرطان و محصولات مهندسی ژنتیک مشاهده نشده و محصولات مهندسی ژنتیک محصولاتی سالم و پاک هستند که ضمن تأمین سلامت انسان، محیط‌زیست و آینده‌ای امن را به ارمغان می‌آورند.

 

لیلا سرمدی. کارشناس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی

 منبع: شرق

مصرف کمتر سموم سرطان زا در محصولات تراریخته سلامتی را به جامعه برمیگرداند

با استفاده از گیاهان اصلاح ژنتیکی شده (تراریخت) مانع ورود سموم شیمیایی سرطان زا و عقیم کننده به آشپزخانه خود شوید.

https://telegram.me/SofreSalamat

برگزاری همایش ملی "محصولات تراریخته در خدمت سلامت انسان و محیط زیست" در دانشگاه کرمانشاه

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه کرمانشاه، دانیال کهریزی دبیر علمی همایش ملی "محصولات تراریخته در خدمت سلامت انسان و محیط زیست" در این همایش یک روزه که امروز (13 خردادماه) در دانشگاه رازی کرمانشاه آغاز بکار کرد، هدف از برگزاری این همایش را روشنگری در مورد تولید و مصرف محصولات تراریخته در کشور عنوان و ابراز امیدواری کرد برگزاری این همایش بتواند دستاوردهای خوبی به همراه داشته باشد.

کهریزی اظهار نظر صاحبنظران در خصوص تولید و مصرف محصولات تراریخته در این همایش را در راستای نهادینه سازی فرهنگ تولید و مصرف این محصولات حائز اهمیت دانست.

عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه و دبیر علمی این همایش در ادامه از موافقان و مخالفان محصولات تراریخته خواست تا دیدگاههای خود را بر پایه منطق و استدلال علمی ارائه داده و بر پایه استدلال و منطق عمل کنند.

وی با تاکید بر اهمیت و جایگاه اقتصاد دانش بنیان نقش فناوریهای نو را در تحقق اقتصاد دانش بنیان حائز اهمیت ارزیابی کرد و خواستار ورود به این حوزه شد.

وی در ادامه به ارائه تعریفی از محصولات تراریخته پرداخت و گفت: هر موجود زنده که یک ژن را از جایی دریافت کرده باشد و بواسطه این ژن یک صفت جدید را بدست آورده باشد محصول تراریخته نامیده می‌شود.

این متخصص ژنتیک افزود: گیاهان و بقیه موجودات زنده ممکن است دچار نقص های ژنتیکی (مثلا حساسیت به بیماری) باشند که می توان با فناوری مهندسی ژنتیک این نقص را برطرف کرد.

به گزارش ایسنا؛ این همایش یک روزه با حضور دکتر بهزاد قره‌یاضی استاد تمام پژوهشکده بیوتکنولوژِی کشاورزی ایران و رییس انجمن ایمنی زیستی، رضا رحیمی معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع انسانی استانداری کرمانشاه، طهمورث الیاسی رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه، خسرو شهبازی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه و... در کرمانشاه آغاز بکار کرد.

نمایش فیلم مربوط به محصولات تراریخته، مطرح شدن مباحث مربوط به تولید و مصرف محصولات تراریخته، برگزاری نشست پرسش و پاسخ و... از جمله برنامه‌های این همایش یک روزه در استان کرمانشاه خواهد بود.

تحول در تولید گیاهان دارویی با فناوری تولید ارقام اصلاح شده (تراریخته)

مهندسی ژنتیک به مجموعه روش‌هایی گفته می‌شود که به منظور جداسازی، خالص‌سازی، وارد کردن و بیان یک ژن (صفت) مفید در یک میزبان بکار می‌روند و نهایتاً منجر به بروز یک صفت مفید و یا تولید محصول مورد نظر در میزبان می‌شود.

کاربردهای مهندسی ژنتیک تقریباً نامحدود به نظر می‌رسد. این علم کاربردهای زیادی در علوم پایه، تولیدات صنعتی، کشاورزی و علوم پزشکی دارد. در زمینه کشاورزی که بستر بسیاری از کاربردهای مهندسی ژنتیک است، تولید گیاهان مقاوم به آفات گیاهی و خشکی، محصول بیشتر و بحث‌های گسترده‌تری را در بخش گیاهان دارویی و داروسازی طبیعی می‌توان نام برد. در سال‌های اخیر نیز گسترش و توسعه تکنیک‌های سنتز دی‌ان‌ای نوترکیب انقلابی را در درمان بسیاری از بیماری‌های انسانی از جمله انواع سرطان ها و اغلب بیماری‌های خودایمنی نظیر دیابت و همچنین تشخیص، پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌های مادرزادی فراهم آورده‌ است. اهمیت بعضی از اصول علمی، در زمان کشف آنها مشخص نمی‌شود، بلکه پس از مدت زمانی که می‌گذرد ارزش آنها معلوم می‌شود. یک مثال معروف از کاربردهای مهندسی ژنتیک را می‌توان در تولید سویه‌ای از باکتری به نام اشرشیا کلی نام برد، که قادر به سنتز انسولین انسانی است.

رشد فزآینده جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای مواد غذایی و دارویی در دهه‌های اخیر موجب شد تا در زمینة علوم کشاورزی و دارویی شاهد یک گذر جدی و اجتناب‌ناپذیر از کشاورزی سنتی به کشاورزی پیشرفته و به‌کارگیری روش‌های نوین ژنتیک در تولید گیاهان زراعی و دارویی باشیم. به همین دلیل، کاربرد روش‌های مهندسی ژنتیک و ژنتیک مولکولی برای افزایش کمی و کیفی محصولات و برخی ترکیبات مفید در گیاهان از یک سو و کاهش هزینه‌ها و زمان تولید از سوی دیگر، استفاده از این روش‌ها را در شاخه‌های گوناگون کشاورزی بسیار ارزشمند کرده ‌است. به‌کارگیری روش‌ها و فنون مهندسی ژنتیک و ژنتیک مولکولی به طور جدی از سال ۱۹۸۳ آغاز و روندی به شدت رو به رشد را در قلمرو اصلاح گیاهان طی کرد. به‌ طوریکه در مدتی کمتر از هشت سال، سطح زیر کشت گیاهان اصلاح شده ژنتیکی (Transgenic)، وسعتی بالغ بر ۶۰ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان را به خود اختصاص داد. به این ترتیب، مهندسی ژنتیک و ژنتیک مولکولی به منظور تأمین امنیت غذایی و دارویی جمعیت رو به رشد جهان وارد عمل شده و مواد غذایی حاصل از اصلاح ژنتیکی (GMOs) به تدریج وارد بازار شد.

امروزه، عوارض جانبی داروهای شیمیایی باعث شده که استفاده از ترکیبات دارویی مشتق شده از گیاهان دارویی که قدمت زیادی دارند با رشد قابل توجهی روبرو شود. طبق برآوردهای صورت گرفته در سال‌های اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده‌های حاصل از آنها است، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. در قرن حاضر تحقیقات گسترده‌ای بر روی گیاهان دارویی انجام پذیرفته و داروهایی با ماده مؤثره طبیعی افق‌های جدیدی را برای جامعه پزشکان و داروسازان پژوهشگر گشوده است، به طوری که در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشأ طبیعی و گیاهی تشکیل می‌دهند و صنایع داروسازی جهان تلاش می‌کنند که ساخت شیمیایی داروها را به تدریج منسوخ و به منابع گیاهی متکی گردند. بهبود صفات مورفولوژیکی و تولیدات بیولوژیکی و تغییر سطوح ذخیره‌ای (متابولیت‌های ثانویه) از عوامل فعال و مهم‌ترین هدف در هر برنامه اصلاحی در گیاهان دارویی هستند. بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت‌های ثانویه مشتق شده از این گیاهان مربوط می‌شود. متابولیت‌های ثانویه در گیاهان، ترکیباتی هستند که توسط سلول‌های گیاه تولید می‌شوند و دارای کاربردهای مهمی در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و از جمله داروسازی می‌باشند. اسانس‌ها، مهمترین و پرکاربردترین متابولیت ثانویه در گیاهان دارویی هستند. افزایش تقاضا برای گیاهان دارویی، گیاهان بومی را در معرض خطر قرار داده است. اختلاف قیمت بین گیاهان وحشی و کشت شده می‌تواند به علت مناسب بودن گیاهان وحشی و در دسترس نبودن مواد گیاهی قابل کشت باشد که عملیات جمع‌آوری از عرصه طبیعی را در برخی از مناطق تشویق می‌کند. لذا بسیاری از این گیاهان عمدتاً به لحاظ استفاده اقتصادی و نبود منابعی برای حفاظت، در حال انقراض هستند. از دست رفتن محیط زیست به علت جنگل‌زدایی می‌تواند باعث در معرض خطر قرار دادن گیاهان دارویی و عطری در کشورهای درحال توسعه شود و برداشت از منابع وحشی که منبع یا مخزن اصلی مواد خام است، باعث از دست رفتن تنوع ژنتیکی و تخریب زیستگاه‌ها می‌شود. اهلی کردن این گیاهان روش و فرصت جایگزینی برای غلبه بر مشکلاتی که در تهیه داروهای گیاهی وجود دارد فراهم کرده است.

متابولیت‌های ثانویه معمولاً از ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند. به طوری که ارزش فروش برخی از این ترکیبات مانند شیکونین، دیجیتوکسین (Digitoxin) (موادی طبیعی و قدرتمند هستند در جهت طیف وسیعی از سرطان‌ها استفاده می‌شوند) و عطرهایی همچون روغن جاسمین (Jasmine) (اسانسی که از گل یاس استخراج می‌شود و کاربردهای مختلفی از جمله ضد افسردگی، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، مقوی رحم، آرامبخش، مقوی اعصاب و.. دارد) از چند دلار تا چند هزار دلار به ازای هر کیلوگرم تغییر می‌کند. همچنین قیمت هر گرم از داروهای ضد سرطان‌های گیاهی که به چند هزار دلار می‌رسد مانند: وین‌بلاستین (Vinblastine) (استخراج شده از گیاه پروانش و مورد استفاده در داروهای سرطان بیضه، لنفاوی، ریه، مثانه و مغز) وین کریستین (Vincristine) (در داروهای درمان‌کننده بیماری نوربلاستوما و لوسمی در کودکان) آجمالیسین (Ajmalicine) (استخراج شده از گیاه کراتوم و راولفیا در داروهای درمان‌کننده فشار خون بالا) تاکسول (Taxol) (از پوست درخت سرخدار استخراج و آزمایش‌های متعددی برای بررسی اثر این دارو بر روی انواع سرطان‌ها مانند سرطان خون، غدد  لنفاوی، ریه، روده بزرگ، سر و گردن و غیره در حال انجام است). طبق گزارش اعلام شده از سوی سازمان هلال احمر ایران، میزان ارز تخصیص یافته برای خرید هر گرم تاکسول تا 5/2 میلیون تومان می‌باشد. از آنجایی که رشد این درخت به کندی صورت می‌گیرد و منابع دسترسی به این گیاه محدود بوده و برای درمان یک بیمار سرطانی حدود 28 کیلوگرم از پوست سرخدار مورد نیاز است لذا تولید این دارو به روش استخراج از پوست درخت مقرون به صرفه نیست، به همین دلیل در حال حاضر استفاده از روش‌های مفید مهندسی ژنتیک برای تولید انبوه این گونه مواد دارویی امری ضروری و اجتناب ناپذیر می‌باشد. براساس آمار موجود، بیشترین داروهای مصرفی کشور در سال 1380، با تعداد حدود 6/6 میلیارد عدد، مربوط به بیماری‌های اعصاب و روان است، که می‌توان بخش اعظم آن را با داروهای گیاهی جایگزین کرد.

با توجه به توصیه آیت الله العظمی خامنه‌ای وقتی کشور ما از شخصیت‌های دانشمندی همچون ابن سینا و رازی و دیگران بهره مند است چرا باید امروز به خودکفایی کشور دل نبندیم. در زمانی که اروپا در تاریکی قرون وسطی فرورفته بود در ایران عزیز ما امثال ابن سیناها، بشریت را از علم و فرهنگ سیراب می‌کردند؛ و درنهایت با توجه به اینکه گیاهان دارویی، یکی از منابع مهم تولید دارو هستند که بشر سالیان دراز، از آن‌ها استفاده نموده است و در حال حاضر نیز نه تنها ارزش خود را درزمینه تولید دارو از دست نداده‌اند بلکه اهمیت آن ها نیز فزونی یافته است. در نتیجه استفاده از روش‌های بیوتکنولوژیک به منظور تکثیر و افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی و همچنین شناسایی سریع‌تر و دقیق‌تر ژنوتیپ‌هایی که متابولیت ثانویه بیشتری تولید می‌کنند، می‌تواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور ‌باشد.

پونه پورامینی / کارشناس ارشد گیاهان دارویی

منبع

دستیابی به کشاورزی پایدار با کشت محصولات تراریخته

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با بیان اینکه مهم ترین مزیت کشت محصولات تراریخته، کاهش استفاده از سموم است، گفت: این محصولات باعث کاهش انتشار کربن می شوند.

دکتر عبدالحسن کاظمی؛ عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور در همایش ملی «محصولات تراریخته در خدمت سلامت انسان و محیط زیست» که صبح امروز در دانشگاه رازی کرمانشاه آغاز به کار کرد، با بیان اینکه کشاورزی سنتی، راندمان پایین و ارزش افزوده کمی دارد و موجب آسیب به منابع آب و خاک و محیط زیست می شود، اظهار کرد: یک دانه برنج برای به عمل آمدن در روش سنتی به 70 سی سی آب نیاز دارد. اما می توان با تولید ارقام تراریخته، راهی برای مقابله با بحران آب و فقر غذایی یافت.

وی افزود: گاهی احتمال داده می شود که محصولات تراریخته خطر دارند. عمده کسانی که در مورد سلامت این محصولات تردید دارند، هیچ مدرک معتبر علمی که مورد تایید مراکز آکادمیک معتبر باشد، ارایه نکرده اند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز تصریح کرد: ظرفیت نهایی زمین برای پاسخگویی به نیازهای بشر حداکثر 12 تا 14 میلیارد نفر است. آن هم در صورتی که دست از کشت محصولات تفننی مثل چای و قهوه برداریم و تنها محصولات ضروری کشت کنیم. لذا وظیفه ما این است که به منابع حیاتی کره زمین وفادار باشیم.

کاظمی با بیان اینکه مخالفت با محصولات تراریخته، عمدتا از باب نگرانی برای دیگران نیست، خاطرنشان کرد: ما باید سپاسگزار کسانی باشیم که مهندسی ژنتیک را توسعه می دهند.

دستیابی به کشاورزی پایدار با کشت محصولات تراریخته

در بخش دیگری از این همایش، دکتر مطهره محسن پور؛ عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، مهم ترین مزیت کشت محصولات تراریخته را کاهش مصرف سموم عنوان کرد و گفت: خیلی از سموم که وارد طبیعت می شوند، قدرت تجزیه پذیری ندارند و خاک و آب را آلوده می کنند. بنابراین کاهش استفاده از سم باعث دستیابی به کشاورزی پایدار می شود.

وی، کاهش انتشار کربن را از دیگر مزایای کشت این محصولات برشمرد و تصریح کرد: در سند زیست فناوری آمده که باید از تکنولوژی هایی استفاده کنیم که باعث پاکیزگی محیط زیست می شوند.

محسن پور افزود: محصولات تراریخته 28000 میلیون کیلوگرم دی اکسید کربن را در سال کاهش می دهند و این معادل دی اکسید کربن تولیدی 12.4 میلیون اتوموبیل در جاده هاست.

وی ادامه داد: می توان با استفاده از مهندسی ژنتیک، محصولات صنعتی همچون پلاستیک های زیست تجزیه پذیر تولید کرد. همچنین زیست پالایی از دیگر مزایای کاربرد این علم در کشت محصولات است.

محسن پور یادآور شد: یکی از نگرانی های مطرح در مورد محصولات تراریخته، جریان ژن است که تاکنون برای آن اسناد معتبری ارایه نشده است.

در ادامه همایش، دکتر کیومرث زرافشانی؛ عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه، با اشاره به آرای مخالفان و موافقان کشت محصولات تراریخته، اظهار کرد: هم اکنون در مزارع استان ما، کشاورزان آنقدر از سموم دفع آفات استفاده می کنند که اثر احتمالی محصولات تراریخته اگر بپذیریم در برابر آن هیچ است.

وی افزود: بنابر آمار اعلام شده، یک سوم غذای بشر توسط 500 میلیون کشاورز خرده پا تولید می شود. این کشاورزان در مقابل هجوم آفات راهی جز استفاده از ارقام تراریخته ندارند.

منبع

افزایش عملکرد و سلامت کشاورزی با فناوری تراریخته

پژوهشگران بخش علوم زیستی دانشگاه ایالتی آریزونا در آمریکا با استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک راهی ا یافته‎اند که باعث افزایش تحمل گیاه به تنش‎های محیطی شده و موجب می‎شود گیاه از آب و مواد غذایی به نحو کارآمدتری استفاده کند. این موضوع در نهایت باعث افزایش تولید محصول و عملکرد گیاه در شرایط سخت محیطی مانند کمبود آب و مواد غذایی می‎شود. این کشف می‎تواند از طریق بهبود پایداری محصول و عملکرد گیاه در شرایط سخت محیطی تحولی عظیم در بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی ایجاد کند. با افزایش بیان ژن تولید کننده آنزیم H+PPase گیاهان می‎توانند قند، آب و مواد غذایی را به طور موثرتری به نواحی بفرستند که باعث بهبود رشد برگ‎های جوان، ریشه‎های قوی‎تر، میوه، و بذر می‎شود.

با افزایش جمعیت جهان به بیش از 7 میلیارد نفر، تغذیه نسل بشر بیش از پیش چالش برانگیز شده است. افزایش محصول از طریق افزایش عملکرد محصولاتی مانند گندم، ذرت، برنج و جو، بهترین روش برای تولید مواد غذایی به اندازه کافی و تامین امنیت غذایی است. از طرفی، تولید و عملکرد گیاهان زراعی امروزه توسط انواع تنش‎های محیطی از جمله خشکی، تغییر اقلیم، گرما، و شوری مزارع کشاورزی محدود شده و تامین غذا را در آینده برای جمعیت در حال افزایش با تهدید جدی مواجه ساخته است.

پژوهشگران بخش علوم زیستی دانشگاه ایالتی آریزونا در آمریکا با همکاری دانشگاه آریزونا، دانشگاه تگزاس شمالی، مرکز تحقیقات تغذیه کودکان وزارت کشاورزی آمریکا، و کالج پزشکی بایلور به تازگی با استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک راهی یافته‎اند که ضمن حفظ محیط زیست باعث افزایش تحمل گیاه به تنش‎های محیطی شده و موجب می شود گیاه از آب و مواد غذایی در خاک به نحو موثر تری استفاده کند. این موضوع در نهایت موجب افزایش محصول و عملکرد گیاه در شرایط سخت محیطی مانند کمبود آب و مواد غذایی می‎شود. نتایج این کشف علمی در مجله معتبر علمی Trends in Biotechnology به چاپ رسیده است. دکتر روبرتو گاکسیولا از بخش علوم زیستی دانشگاه ایالتی آریزونا معتقد است که این کشف می‎تواند از طریق بهبود پایداری محصول و عملکرد گیاه در شرایط سخت محیطی تحولی عظیم در بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی ایجاد کند. به گفته دکتر گاکسیولا نویسنده اول این مقاله علمی، تیم تحقیقاتی وی توانسته‎اند از طریق تنظیم بیان یک ژن کد کننده پمپ پروتونی گیاهی وضعیت تحمل گیاه به تنش‎های محیطی را بهبود بخشند. این ژن به انتقال موثرتر اسیمیلات ها یا مواد حاصل از فتوسنتز در برگ های سبز گیاهان به نواحی مورد نیاز که باعث بهبود رشد برگ های جوان، ریشه‎های قوی‎تر، میوه، و بذر می شوند کمک می‎کند. این ژن تیپ یک H⁺-PPase نامیده می‎شود که به طور طبیعی در کلیه گیاهان یافت می‎شود.

استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی در روش‎های معمول و متداول کشاورزی امروزی باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی متعدد از جمله آلودگی آب‎ها با فسفات و ایجاد مناطق مرده در مناطق پایین دستی اقیانوس شده است. سوء مصرف کودهای شیمیایی همچنین باعث کوچک ماندن ریشه گیاهان می‎شود، موضوعی که در سال‎های اولیه قرن بیستم میلادی وقتی که برای اولین بار کودهای شیمیایی توسعه پیدا کردند اصلا پیش بینی نمی‎شد. با افزایش بهره‎برداری کارآمد گیاه از آب و مواد غذایی به کمک مهندسی ژنتیک، کشاورزان قادر خواهند بود که با مصرف کمتر نهاده‎هایی همچون آب و مواد غذایی، گیاهان خود را بدون کاهش عملکرد پرورش دهند.

وجود سیستم ریشه‎ای گسترده‎تر و عمیق‎تر به گیاه اجازه می‎دهد که از آب و مواد غذایی در دسترس خاک به نحو کارآمد‎تری برای رشد و تولید محصول استفاده کند. بدین ترتیب ما می‎توانیم با کاربرد بهینه نهاده‎ها و بدون تاثیر مخرب بر محیط زیست در راستای تولید پایدار، تولید محصولات کشاورزی را افزایش دهیم. این به نفع محیط زیست و تمامی مصرف کنندگان خواهد بود. تغییر بیان این ژن در برنج، ذرت، جو، گندم، گوجه فرنگی، کاهو، پنبه، و ارزن انگشتی باعث رشد بهتر ریشه‎ها و اندام هوایی و همچنین افزایش میزان جذب مواد غذایی از خاک شده است. این گیاهان همچنین از کارآیی مصرف آب بالاتر و تحمل بیشتری به شوری و خشکی برخوردار بوده‎اند. محققان همچنین در ارزن انگشتی، افزایش میزان آنتی اکسیدان‎ها را مشاهده کرده‎اند. اما برای کشف اثر مشابه در سایر گیاهان نیاز به تحقیقات بیشتری است.

به عقیده دکتر گاکسیولا قدم بعدی، انجام مطالعات بیشتری روی این کشف علمی بیوتکنولوژی برای به حداکثر رساندن توان بالقوه آن در کشاورزی است.

دکتر بابک ناخدا، عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران

منبع: PHYS.ORG