حمله به ژنهای سلامتی با دروغ پراکنی علیه محصولات تراریخته

رئیس گروه پژوهش، زیرساخت و فناوری ستاد توسعه زیست فناوری گفت: محصولات تراریخته بر خلاف تمام تبلغات سویی که علیه آن صورت گرفته است، در حال حاضر جزو سالم‌ترین و پاک ترین غذاهای دردسترش بشر هستند.

دکتر بهزاد قره‌یاضی خاطرنشان کرد: تهاجمات سازمان یافته و با اهداف مشخصی علیه تولید محصولات تراریخته در کشور شکل گرفته است که باید در مقابل این تهاجمات ناعادلانه ایستاد.

رییس بخش تحقیقات و فناوری سازمان مدیریت و برنامه ریزی افزود: در تهاجمات افراد علیه محصولات تراریخته ادعاهای بی مبنایی مطرح می‌شوند که کاملا غیر علمی و بدون مبنا و مستندات قابل قبول هستند و کاملا مشخص است که پشت این تبلیغات سوء اهدافی نهفته است.

وی که در همایش «مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در خدمت محیط زیست، امنیت غذایی و سلامت انسان» سخن می‌گفت افزود: اطلاع‌رسانی در خصوص جایگاه فعلی بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک در کشور، بررسی نوع حمایت های دولت از این حوزه، بررسی تهاجمات علیه تراریخته ها و راهکارهای مقابله با این تهاجمات ناعادلانه و سازمان یافته و اقدامات مورد نیاز برای توسعه تولید محصولات تراریخته در کشور مهم ترین اهداف برگزاری این همایش است.

وی با اشاره به نیاز کشور به ساده سازی مفاهیم علمی مرتبط با محصولات تراریخته برای ارائه اطلاعات صحیح به مردم، گفت: تا زمانیکه نتوانیم فواید و منافع و برتری های محصولات تراریخته و نیاز جامعه به این محصولات را در بین عموم مردم ترویج کنیم نمی‌توانیم توقع توسعه این علم را در کشور داشته باشیم.

قره‌یاضی تصریح کرد: پژوهشگران معمولا با ادبیات علمی پیچیده ای صحبت می کنند که حتی در بین خودشان هم برای فهم زبان یکدیگر به زمان و هضم مطالب نیاز دارند. در حال حاضر مطالب موجود در کشور در زمینه محصولات تراریخته مطالب علمی پیچیده ای است که فهم آن برای مردم عادی سخت است. به همین دلیل ساده سازی مفهوم تراریخته و بیان منافع و فواید آن در کشور ضروری است.

به گفته وی، محصولات تراریخته رابطه مستقیمی با توسعه کشاورزی دارد به همین دلیل باید راه‌های توسعه فناوری تولید محصولات تراریخته را برای مسوولین و دولتمردان هم روشن کنیم.

دبیر گروه پژوهش، زیرساخت و فناوری ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی با اشاره به افزایش قابل توجه بودجه بخش تحقیق و فناوری در لایحه بودجه سال 95 کشور، گفت: در لایحه بودجه سال 95، سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص ملی به بیش از یک درصد رسیده و 15 هزار میلیارد تومان شده است.

وی خاطرنشان کرد: این افزایش جهنده بودجه حوزه تحقیق و فناوری نشاندهنده توجه ویژه دولت به این بخش است آن هم در شرایطی که درآمد دولت در سال آینده از منابع نفتی به دلیل کاهش قیمت نفت با ابهام مواجه است.

منبع

سال 95 بهار تولید محصولات تراریخته (اصلاح شده) در ایران

رییس انجمن ایمنی زیستی در پیامی به مناسبت آغاز سال جدید ابراز امیدواری کرد که با تداوم بهار تراریخته ها که از ابتدای سال گذشته آغاز شده، زمینه تولید انبوه و تجاری نخستین واریته پنبه تراریخته ایرانی مقاوم به آفات که احتمالا «نگار» نامیده خواهد شد در سال 95 فراهم شود. 

به گزارش ایسنا، دکتر قره یاضی در این پیام با مروری بر تحولات صورت گرفته در زمینه فناوری تولید محصولات تراریخته در سال جاری آورده است: «بهار در راه است. امسال بهار زودتر آمده است. بهاری که امیدواری‌ها برای تداوم آن زیاد است. سالی که در آن قرار داریم نیز بهاری بوده است. سراسر سال، بهار بوده و بهاری مانده است. در آغازین روزهای سال 1394 دومین جلسه شورای ملی ایمنی‌زیستی به ریاست دکتر جهانگیری و با حضور وزرای ذیربط و رییس سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد و با وجود مقاومت غیر قابل باور سازمان حفاظت محیط زیست، آیین‌نامه فراقانونی و بازدارنده ایمنی‌زیستی را که بدون تصویب در شورای ملی ایمنی‌زیستی بین بخشنامه‌های فله‌ای در آخرین روزهای کاری دولت دهم صادر شده بود برای بار دوم لغو کرد. 

اعتراض به نحوه عملکرد و اجرای پروژه توانمندسازی ایمنی‌زیستی و تصویب آیین‌نامه اجرایی بند (ب) ماده (7) قانون ایمنی‌زیستی مورد تایید انجمن ایمنی‌زیستی از دیگر برکات اولین روزهای بهاری سال 1394 بود. 

اردیبهشت سال 1394 هم شاهد برپایی بزرگترین جشنواره زیست‌فناوری کشور را در آغوش گرفتیم. کشورمان میزبان ده‌ها دانشمند برجسته از سراسر جهان بود و جشنواره زیست‌فناوری محل ارایه آخرین دستاوردها در این حوزه سرنوشت‌ساز. میهمان ویژه این جشنواره و کنگره بیوتکنولوژی که با همکاری فعال انجمن ایمنی‌زیستی برگزار شد کسی نبود جز دکتر ون‌مونتاگو برنده جایزه جهانی غذا و بنیانگذار مهندسی ژنتیک و انتقال ژن به گیاهان. دکتر ون‌مونتاگو را همسرش همراهی می‌کرد. محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی در اقدامی درخور تحسین در بهار 1394 ضمن اهدای مدال طلای کشاورزی جمهوری اسلامی کشورمان به دکتر ون‌مونتاگو، در برابر چشمان مشتاق هزاران پژوهشگر از سراسر کشور و در مقابل دوربین رسانه‌ها از اولین پنبه تراریخته کشور که آماده بهره‌برداری و تولید انبوه است، رونمایی کرد. بهار 1394 طولانی شد و سراسر تابستان هم بهاری بود. در تابستان 1394 آزمایشات مزرعه‌ای پنبه تراریخته با رعایت کامل قانون ایمنی‌زیستی در اقصی‌نقاط کشور انجام شد. پنبه‌های تراریخته مقاوم به آفت کرم قوزه‌ پنبه از چنان برتری‌هایی برخوردار بودند که کشاورزان پیشرو و مسوولان محلی را با اشتیاق برای دستیابی به بذر آن به دوایر مختلف وزارت جهاد کشاورزی روانه کرد. آوازه پنبه تراریخته و ویژگی‌هایی چون مقاومت مطلق صددرصدی در مقابل حشرات پروانه‌ای، عملکرد بالا و تناسب مرفولوژیک آن برای برداشت ماشینی، وزیر جهاد کشاورزی، معاونین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و معاونان وزیر و مدیران بسیاری را به پای مزارع آزمایشی کشاند. تبسم توام با رضایت همزمان کشاورزان و مدیران، تابستان 1394 را بهاری می‌کرد. 

بهار در گیلان و استان‌های شمالی نیز که پس از هشت سال فناوری‌هراسی مدیران وقت وزارت جهاد کشاورزی و اتلاف و نابودی بیش از 120 تن برنج تراریخته الیت در انباری متروکه در شهرستان رشت میزبان ده‌ها لاین برنج تراریخته مقاوم به کرم ساقه‌خوار برنج در قالب آزمایشات مزرعه‌ای بود، حال و هوای دیگری داشت. 

بهار 1394 خیلی بهاری بود. از تابستان گذشت و به پاییز رسید. برجام به فرجام رسید. رهبری داهیانه حضرت‌ آیت‌ الله خامنه‌ای، تلاش بی‌وقفه روحانی و تیم مذاکره‌کننده‌اش و صبوری و همراهی و حمایت ملت شریف، جهاد دیگری را برای کشور به ارمغان آورد. در این بهار، امیدواری برای توسعه همکاری‌ها در حوزه مهندسی ژنتیک و ایمنی‌زیستی کشور هم به اوج خود رسید. ملاقات هیات عالی‌مرتبه ایرانی به سرپرستی دکتر قانعی، رییس ستاد توسعه زیست‌فناوری با هدایت و حمایت ویژه دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور و رفت و آمدهای صاحبان فناوری به مهد علم و فناوری منطقه و اشتیاق آنها به از سرگیری همکاری‌های علمی با دانشمندان برجسته‌ای که خود قلم محرومیت به موافقت و معاشرت با آنها را کشیده بودند، همگی نوید بهاران دیگری را در حوزه توسعه علمی کشور و ایفای نقش درخور نام جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان می‌داد.» 

سال 1394 همه‌اش بهاری بود، بهارستان بود، نشاط بود و همراهی و توسعه. در سال 1394 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای اولین بار رسماً و علناً برای عرضه محصولات تراریخته در بازار مصرف مجوز صادر کرد. 

برخلاف تمام دهه گذشته که محصولات تراریخته بدون اطلاع مردم وارد کشور شده و به مصرف می‌رسید این بار وزارت بهداشت، عرضه‌کنندگان این نوع محصولات پاک و برتر را ملزم به برچسب‌گذاری کرد. اقدام مبارکی که صد البته مخالفان توسعه علمی کشور آن را برنتابیدند. اتاق فرمان راه انداختند، اتاق فکر (!؟) ایجاد کردند و تلاش حداکثری خود را برای استمرار وضع گذشته (استمرار واردات پنهان محصولات تراریخته، توزیع بدون برچسب آن در جامعه، استمرار استفاده از سموم شیمیایی خطرناک در عرصه تولید داخلی) به‌کار بردند. آنها نیک می‌دانستند که ساختارهای ملی مورد نیاز برای نظارت، ارزیابی و صدور مجوز تولید و رهاسازی قانونی محصولات تراریخته یکی پس از دیگری در حال شکل‌گیری است. 

زمستان امسال با تشکیل رسمی کمیته صدور مجوز واردات، صادرات و کشت و رهاسازی محصولات تراریخته در وزارت جهاد کشاورزی آخرین پازل تولید ملی محصولات تراریخته پا به پای ارایه دستاوردهای پژوهشگران و مهندسان ژنتیک تکمیل شد.

جریان‌های «فناوری‌هراس» در مقابله با توسعه فناوری محصولات تراریخته در کشور اختلافات دیرین سیاسی و حتی پدرکشتگی‌ها را کنار گذاشتند و گاه، محصولات ارگانیک و گاهی محیط زیست را در مقابل مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته قرار دادند و وقتی کم آوردند، دست به دامن هنرپیشه بالیوود واندانا شیوا شدند تا شایعه دروغین خودکشی 300 هزار پنبه‌کار تراریخته‌کار هندی را به صورت دست اول از این هنرپیشه فناوری‌هراس بین‌المللی هندی در بین جامعه ایرانی منتشر کنند اما هوا بهاری‌تر از آن بود که با چند تگرگ و رعد و برقی که به تلاش مذبوحانه «زمستان» برای استیلا بر بهار مربوط می‌شد، خدشه‌ای بر بهار و بهارستان 1394 وارد آید. دانشمندان و پژوهشگران بهاری، مدیران ارشد نظام بهاری، کشاورزان بهاری و مردم بهاری مناطق مختلف همه به پا خاستند. از گیلان و مازندران تا اصفهان و یزد و کرمان و تهران همه با هم یک‌ صدا خواهان دستیابی کشور به «فناوری» و تولید ملی محصولات تراریخته شدند.

عرصه‌های تولید تجاری پنبه در حال آماده‌سازی است. مجوز تولید انبوه و تجاری پنبه تراریخته مقاوم به آفات در راه است. کشاورزان با خود زمزمه‌ می‌کنند که: «آب زنید ‌راه را هین که نگار می‌رسد»! شاید «نگار» بتواند نام اولین واریته پنبه تراریخته ایران را به خود اختصاص دهد. 

شاید مخاطبین این پیام پیشنهاد بهتری داشته باشند که منتظر دریافت آن خواهیم بود. سال 1395 سال دفن فناوری‌هراسی در مقابل علوم و فنون پیشرفته از جمله مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته خواهد بود. سال احیای فناوری‌های نو و دعوت فناوری‌هراسان به دوستی و آشتی با علم و دانایی. سال تحقق عینی برتری‌ها و مزایای زیست‌محیطی و سلامت محصولات تراریخته و در یک کلام سالی بهاری.» 

منبع

تولید غذای سالم از طریق ارقام تراریخته (اصلاح شده) ممکن می‌شود

مهندسی ژنتیک گیاهی سریع ترین فناوری پذیرفته شده در تاریخ بشر برای دستیابی به برتری های کیفی و کمی توسط کشاورزان بوده است. این فناوری مزایای واقعی برای محیط زیست و معیشت کشاورزان در بر-داشته و دارد. 

متاسفانه با وجود مطالعات علمی معتبر و متعدد در مورد ایمن بودن محصولات تراریخته برای مصرف کننده و محیط زیست، هنوز این فناوری با ادعاهای گمراه کننده ای از سوی برخی افراد مواجه می شود که درآمد برخی از آنها با تشویش اذهان عمومی گره خورده است.

نتایج یک پژوهش جامع بر روی مقالات منتشر شده در مجلات معتبر علمی نشان می دهد که کشت وکار گیاهان تراریخته باعث کاهش مصرف آفت­کش ها به میزان 37 درصد، افزایش عملکرد گیاه  به میزان 22 درصد و افزایش درآمد کشاورزان تا 68 درصد شده است. این ارقام معنی­ دار بوده و نشان می­دهد که چرا مجموع سطح­ کشت ­شده توسط محصولات تراریخته در طی یک دوره 18 ساله معادل 150 درصد مساحت کشورهایی همچون امریکا یا چین بوده است.

در پژوهش حاضر به طور عمده از داده های مربوط به گیاهان متحمل به علف کش و مقاوم به آفات (در سه گیاه ذرت، سویا و پنبه تراریخته) در مقالات و منابع علمی معتبر مانند سایت گوگل اسکولار استفاده شده است. منابعی که مقالات و مطالب موافق یا مخالف تراریخته در آن وجود دارد تا که مبادا به جانبداری یک طرفه از محصولات تراریخته متهم نشوند. در این بررسی جامع اثر گیاهان تراریخته و مزایای زراعی و اقتصادی آنها به صورت آماری مثبت و معنی دار بوده است.

حال سوال این است که آیا با روشن ­شدن این حقایق، بحث و چالش پیرامون محصولات تراریخته بین موافقان و مخالفان آن به پایان خواهد رسید یا  همچنان ادامه خواهد یافت؟ نه تنها کشاورزی پیشرفته و نیل به هدف تولید و توسعه پایدار مستلزم استفاده از فناوری های نو و به ویژه محصولات تراریخته است، بلکه گیاهان تراریخته مقاوم به آفات و بیماری­ها می­توانند در کشاورزی تلفیقی و ارگانیک در جهت کاهش مصرف سموم به کار روند. کشت محصولات تراریخته با اهداف کشاورزی ارگانیک از جمله عدم مصرف سم همسو است. از این روست که اصطلاح "ارگانوژنیک" تعریف می شود که از پیوند مبارک محصولات ارگانیک و محصولات تراریخته به وجود می‌آید. تعریف این اصطلاح جهت تبیین اهداف مشترک کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات تراریخته است. در واقع مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته فناوری پیشرفته‌ای است که بشر با هوشمندی از آن بهره می‌برد تا معضلات استفاده از سموم را کاهش دهد و تولید غذای سالم همراه با امنیت غذایی را به ارمغان آورد.

پیوند تولیدات تراریخته و ارگانیک در آینده اجتناب ناپذیر و در واژه ارگانوژنیک بر تارک راهبرد امنیت غذایی خواهد درخشید تا از نگرانی های جامعه بشری در مورد رفتن شتاب آلود به سوی جمعیت 10 میلیارد نفری کاسته شود. 

دکتر پیمان نوروزی / عضو هیات علمی موسسه تحقیقات و اصلاح بذر چغندر 

منبع

دانشمندان بیوتکنولوژی کشاورزی: سرطان‌زا بودن محصولات تراریخته دروغ است

 

روسای انجمنهای بیوتکنولوژی، ایمنی زیستی و ژنتیک و برخی اعضای این انجمنها در نشستی در خبرگزاری مهر با تایید سلامت محصولات تراریخته تاکید کردند این محصولات به راحتی وارد کشور شده و مصرف می شوند اما از تولید داخلی ممانعت به عمل می‌آید.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست بیوتکنولوژی و چالشهای موجود با حضور مسئولان و اعضای انجمنهای علمی مرتبط روز گذشته در خبرگزاری مهر برگزار شد. دکتر محمد علی ملبوبی رئیس انجمن بیوتکنولوژی ایران در این نشست درباره مباحثی مبنی بر احتمال وجود خطر در محصولات تراریخته گفت: هم اکنون بدون هیچ ملاحظه ای محصولات تراریخته به کشور وارد می شوند و همه مردم هم مصرف می کنند. البته این محصولات در خارج از کشور ارزیابی مخاطرات شده اند و هیچ نگرانی در مورد آنها وجود ندارد.

 

رئیس انجمن بیوتکنولوژی: ادعای سمی یا سرطانزا بودن محصولات تراریخته دروغ است

رئیس انجمن بیوتکنولوژی گفت: اینکه عنوان می شود گیاه تراریخته سمی، سرطان زا یا عفونت زا است از نظر علمی دروغ است و ما این مباحث را جز مزخرفات علمی می دانیم.

وی اضافه کرد: این مباحث افکار عمومی را تحت تأثیر قرار می دهد که خیانت است و نمی توان به راحتی افکار مردم را نسبت به محصولات زیست فناوری تغییر داد.

ملبوبی در پاسخ به این پرسش که ذینفعان بیوتکنولوژی را چه افرادی تشکیل می دهند گفت: ما عمرمان را صرف تحصیل و تحقیق در بیوتکنولوژی کرده ایم تا روزی محصول حاصل از این فناوری به دست مردم برسد بنابراین ذینفعان بیوتکنولوژی مردم هستند.

رئیس انجمن ژنتیک: رسانه ها به بحث علمی پیرامون محصولات تراریخته دامن بزنند

دکتر اکبری رئیس انجمن ژنتیک ایران نیز در این نشست با اشاره به برخی مشکلات پیش روی زیست فناوری گفت: در میان برخی مسئولین به ویژه در سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص بیوتکنولوژی شبهاتی وجود دارد که ما به عنوان جامعه علمی باید تلاش بیشتری انجام دهیم تا به تفاهم در این زمینه کمک کند.

وی اظهار داشت: پیشنهاد می کنم برای اینکه در بیوتکنولوژی به اغنا برسیم، مباحثات بیشتری صورت گیرد و متخصصین این رشته مستندات را برای صحت و کذب موارد عنوان شده در خصوص بیوتکنولوژی ارائه دهند.

رئیس انجمن ژنتیک تأکید کرد: باید مباحثات را ادامه داد و به خبرگزاری مهر پیشنهاد می کنم که بحث علمی پیرامون این موضوع را دامن بزند.

رئیس انجمن ایمنی زیستی: سازمان محیط زیست با فناوری نانو هم مشکل دارد

دکتر بهزاد قره یاضی- رئیس انجمن ایمنی زیستی زنیز در این نشست گفت: افراد فناوری هراس و دانایی ستیز که مسئولیت های عالی رتبه علمی را در کشور در دست دارند و مدیریتهای پژوهشی و تخصصی کشور را اشغال کرده اند با همه فناوریها مخالفت می کنند. سازمان حفاظت محیط زیست در مورد نانو نیز اظهاراتی دارد و فرض را بر این می گذارد که محققی که کار علمی حتی در زمینه نانو انجام می دهد بی مهابا تحقیق می کند.

وی با بیان اینکه این مسایل کارشناسی شده بیان نمی شود، گفت: اظهاراتی که فناوری هراسی را در مردم ایجاد می کند، بنیان کارشناسی ندارند.

رئیس انجمن ایمنی زیستی اظهار داشت: برخی از مدیران غافل هستند، مشاورین بی کفایت دارند، صداقت ندارند و در برخی موارد اجازه می دهند مشکلاتی برای پیشبرد فناوری در کشور به وجود آید.

وی همچنین تأکید کرد: بحث ما سیاسی نیست و نه تنها در این دولت که در دولت قبل نیز با مشکلاتی مواجه بودیم.

 

عضو هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی: مخالفان بیوتکنولوژی در مناظره ها حضور نمی یابند

دکتر عالم زاده – عضو هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی نیز در این نشست در پاسخ به این پرسش که چرا در برابر بیوتکنولوژی مقاومت وجود دارد، گفت: کشورهای بیگانه نمی خواهند ما به این فناوری دست پیدا کنیم و در داخل کشور نیز زمانی که از طرفین موافق و مخالف بیوتکنولوژی در جلسانی دعوت می شود طرف مخالف در این جلسات حضور نمی یابند.

وی اظهار داشت: این مخالفت ها در مورد زیست فناوری در دانشگاهها کمتر مشاهده می شود. دانشگاه مکانی است برای بحث علمی و اگر مخالفانی در مورد بیوتکنولوژی در دانشگاهها وجود داشته باشد ما با بحث علمی آنها را قانع می کنیم اما زمانی که مخالفین بیرون از دانشگاه یک طرفه قضاوت و مطالبی که به هیچ عنوان سندیت علمی ندارد را به چاپ می رسانند تعجب ما را بر می انگیزد.

عضو هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی گفت: برداشت من این است که مخالفتها در خصوص بیوتکنولوژی ناآگاهانه است و در موارد آگاهانه نیز منافع ملی زیر پای منافع شخصی ذبح می شود.

مختار جلالی : محصولات وارداتی تراریخته را سالم می دانند اما تولید داخل را سرطان زا!

مختار جلالی - عضو هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی در این نشست با طرح این سئوال که چرا مخالفین از مباحثه درباره بیوتکنولوژی فرار می کنند، گفت: چرا وقتی حرف منطقی ندارند عنوان می کنند "جنگلهایی که بر اثر محصولات تراریخته گرد مرگ روی آنها نشسته و برخی بیماری ها به تراریخته بر می گردند؟"

وی ادامه داد: اگر مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست دلسوزاند چرا به وضعیت هوای تهران رسیدگی نمی کنند؟ چرا کشتی های ذرت و ... در کشور ما پهلو می گیرد و اجازه می دهیم که مردم از این محصولات استفاده کنند؟ واردات محصولات تراریخته اشکالی ندارد اما تولید آن توسط محققین مشکل دارد؟!

امیدی نیا: 58 درصد سوبسید فناوری کشور آمریکا به بیوتکنولوژی اختصاص یافته است

دکتر اسکندر امیدی نیا – عضو انجمن ایمنی زیستی نیز در این نشست با تأکید بر اینکه زندگی، تخصص و کار روزانه ما با مسائل مربوط به بیوتکنولوژی ارتباط دارد به بحث تربیت نیروی انسانی در زمینه بیوتکنولوژی در کشور اشاره کرد و گفت: اگر بیوتکنولوژی با مشکل مواجه شود، تربیت نیروی انسانی نیز در این زمینه با چالش رو به رو خواهد شد.

وی همچنین با استناد به گزارشی درباره اختصاص اعتبار توسط آمریکا برای پیشرفت زیست فناوری در این کشور اظهار داشت: در سال 2002 گزارشی از اختصاص اعتبار به بیوتکنولوژی توسط آمریکا منتشر شد که بر اساس آن این کشور، 110 میلیارد دلار به عنوان سوبسید در خصوص فناوری به دانشگاهها اختصاص داده و از این مبلغ 58 درصد به بیوتکنولوژی تعلق داشته است.

عضو انجمن ایمنی زیستی اضافه کرد: در سایر کشورهای پیشرفته نیز اعتبارات زیادی به پیشبرد بیوتکنولوژی اختصاص داده می شود.

افراز: شک نکنید که محصول تراریخته را همه مصرف می کنیم

دکتر افراز – عضو هیئت مدیره انجمن ژنتیک نیز که در این نشست حضور داشت با اشاره به واردات محصولات تراریخته به ویژه ذرت در کشور گفت: هر ساله ذرت را از کشورهایی وارد می کنیم که این کشورها در کشت محصولات تراریخته به شدت فعال هستند.

عضو انجمن ژنتیک اظهار داشت: از سوی دیگر زمانی که این محصولات وارد کشور می شوند، در طول مسیر مقداری از آنها ریخت و پاش هایی دارند و به طور طبیعی در داخل کشور سبز می شوند.

 منبع: سرطان‌زا بودن محصولات تراریخته دروغی بزرگ است

ضعف‌های تحول علم بیوتکنولوژی در ایران

نبود امنیت غذایی در کنار معضلاتی چون انواع بیماریهای ناشی از سموم شیمیایی، ازبین رفتن محیط زیست و پایین‌بودن درآمدها محیط زندگی را برای انسان ناامن ساخته است و برنامه ریزی و طرح نقشه راه برای توسعه علوم بیوتکنولوژی نقش مهمی برای رفع این معضلات خواهد داشت.

در این گفت و گو که در شماره چهارشنبه 26 اسفند 1394 خورشیدی با عضو هیئت علمی انستیتو پاستور و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله انتشار یافت، می خوانیم: ژورنالیسم علم-دنیای مدرن و متحول امروزی در دید ما انسانها آنقدر عظیم به نظر می آید که شاید مجالی برای تفکر در مورد گذشته دور باقی نماند.
در نظر بگیرید کلیدی در دستان شماست که می توانید در حال حاضر با آن به سالهای نه چندان دور مثلا 250 سال گذشته برگردید.در اینصورت شرایطی را خواهید دید که در آن زمان تمامی آنچه که اکنون به عنوان فناوری ها، تکنولوژی و امکانات جدید در اختیار داریم، فقط و فقط جزئی از افکار و تخیلات دانشمندان ونخبگان مختلف بوده است.
هر آنچه که در دور دست توسط دانشمندان بیان میشد و توسط نویسندگان داستانهای علمی-تخیلی به رشته تحریر در می آمده در حال حاضر به عنوان یکی از ملزومات زندگی بشر به حساب می آید.اساس داستانهای علمی تخیلی نیز این مسئله را به اثبات می رساند و تا بدانجا ادامه می یابد که در هزاره سوم و در قرن 21 که جمعیت جهان از مرز هفت میلیارد نفر هم گذشته است، دیگر دانش و فناوریهای جدید محور تولیدات صنعتی کشورهای توسعه یافته است. اقتصاد دانش محور اقتصادی است که در آن، خلق دانش و استفاده و بهره برداری از آن در جهت ایجاد ثروت و به تبع آن رشد و توسعه اقتصادی نقش غالب را در چرخش چرخهای جوامع ایفاء می نماید.
در این میان علم بیوتکنولوژی یا زیست فناوری از جمله این این فناوری های امروزی است. صنعت بیوتکنولوژی با ماهیت چند منظوره خود هم اکنون در عرصه جهانی پیشتاز بوده و تولید دارو ها و فرآورده های پزشکی با کمک فرایندهای بیو تکنولوژیک و همچنین مواد غذایی و کشاورزی با کیفیت برتر از جمله مواهب بیوتکنولوژی اند که در گذشته نه چندان دور فقط به عنوان افکار نویسندگان داستانهای علمی-تخیلی به حساب می آمد ولی امروز به واقعیت تبدیل شده است.
از آنجاییکه اهمیت این علم در نظر دانشمندان و مسئولان کشور ما هم حائز اهمیت است، به همین منظور به سراغ دو تن از دانشمندان فعال در این حوزه رفته ( آقایان دکتر سیروس زینلی عضو هیئت علمی انستیتو پاستور و دکتر محمود تولایی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله ) و در ارتباط با چگونگی و سیر تحول علم بیوتکنولوژی در ایران با این عزیزان به گفتگو نشسته ایم.
**آقای دکتر تولایی واژه بیوتکنولوژی با توجه به فعالیتهای سالهای اخیر دانشمندان واژه ای نام آشنا و ملموس حتی برای عموم مردم هم قرار گرفته اما می خواهم بدانم که تاریخچه این علم به چه زمانی بر می گردد و در کشور ما از چه زمانی مطرح شد؟
با تعریفی از بیوتکنولوژی مدرن که یعنی استفاده از سلولهای زنده و یا اجزای آنها در قالب محصولات فرآوری شده یا مشتقات موجودات اگر بخواهیم عمر بیوتکنولوژی مدرن در دنیا را بررسی کنیم حداکثر به بیش از چهار دهه نمی رسد.خوشبختانه در کشور ما هم با فاصله ای بسیار کم از رشد و ظهور این علم در دنیا در کشور ما هم از دهه 60 یعنی دقیقا در بحران سالهای پایانی جنگ و آن روحیه همت در سازندگی کشور در عرصه بیوتکنولوژی هم با همت دانشمندان شروع به کار کردیم.ما در سال 1370 اولین دوره های کارشناسی ارشد و بعد از سه سال اولین دوره دکتری را در بیوتکنولوژی در کشور آغاز کرده و تربیت نیروی انسانی را که سرمایه اصلی پیشرفت و حرکت است را در دهه70 بدست آوردیم.
امروز هم در بسیاری از رشته های دانشگاهی گرایشهای مورد نیاز بیوتکنولوژی را داریم. البته بیوتکنولوژی طیف وسیعی از دانش و فناوری ها را دربرمی گیرد. به عبارتی از زیست شناسی معمول و عرصه سلول و رشته های سلولی مولکولی و در عرصه گیاهی مباحث اصلاح نژاد گیاهان و دام و همینطور جانورشناسی و ریزسازواره ها گرفته تا مرحله فرآوری محصولات زیستی که در آنجا مهندسی بیوشیمی و مهندسی پروتئین مطرح می شود و در مرحله بالاتر فرایندهای زیستی و به نوعی طراحی بیوراکتورها و محفظه هایی برای رشد سلول مطرح است. و در این سه دهه حرکت می توان گفت هر روز ما از مرحله ای از پیشرفت برخوردار بوده ایم.
**اهمیت این علم به چه علت است ؟ چرا اصلا زیست فناوری در شرایط امروزی برای ما مهم است؟
ببینید کره زمین در حال حاضر یک کره محدود به حساب می آید، منابع خاکی آبی و غذایی در مقایسه با زندگی مصرفی و شهرنشینی بسیار محدود بوده در حالیکه هر روزه جمعیت بشر رو به فزونی است و ضایعات بیشتری تولید می شود. و در این معادله چند مجهولی چند مسئله در پیش روی بشر است.1-چگونه از شر ضایعات و فضولات رها شویم؟ 2- چگونه از این مواد زائد بتوانیم فرآوری کنیم؟ 3- چگونه از امکانات موجود استفاده بهینه را داشته باشیم؟ به عنوان یک حقیقت عرض کنم که نسبت بین فقیر ترین و غنی ترین کشورها 1به 390 است. یعنی یک اختلاف بسیار گسترده که ناشی از میزان تسلط و سواد فناوری است. یعنی کشوری که احاطه بیشتری بر فناوری های نوین دارد، از قدرت بیشتری برخوردار است.
وقتی امروزه بیوتکنولوژی برای رفع و تجزیه آلاینده های زیستی و حتی تجزیه زباله ها که آنها را تبدیل به کود کشاورزی می کند. و یا می توانید یک ماده مضر شیمیایی را باروش بیولوژیک تجزیه کرده و از چرخه محیط زیست خارج بکنید و یا می توانید همین محصول غذایی و کشاورزی که به طور متوسط از آفات 30 درصدی برخوردار است را با یک تکنیک بیوتکنولوژی تبدیل به یک گیاه مقاوم در برابر آفت کنید... این در گام اول یعنی حداقل 30 درصد افزایش راندمان و در گام دوم می توانید همان گیاه را بدون سم تولید کنید یعنی اینکه از ضایعات سموم مختلف در امان هستیم. چرا هر 10 سال میزان شیوع سرطان دو برابر می شود؟ و این میزان در کشورهای توسعه یافته بالاتر است.
دلیل آن استفاده اجباری و بیهوده از انواع سموم است. حال با نگاهی به عرصه صنعت می توان گفت امروزه یکی از گرفتاریها در بهره برداری نفتی بحث سولفورزدایی است که برای این عمل در کارخانه های مختلف هزینه های هنگفتی انجام می شود. اما در مقابل بیایید باکتری را طوری مهندسی ژنتیک کنید که موجب تجزیه سولفور در نفت بشود و ببینید با چه قیمت ارزانتری این نفت بدست می آید؟ یا در استخراج نفت یکی از مشکلات مسدود شدن منافذ زمین در اثر رسوب چربی ها است. وقتی می توانید یک باکتری را با تولید سوفکتنت ها به آن فرایند اضافه کنید، در نتیجه مدام تمامی منافذ از چربی ها زدوده می شوند. با ظهور بیوتکنولوژی در دنیا کار خانه های عظیم داروسازی ورشکسته شدند و در مقابل شرکتهای کوچک تولیدی دارو مبتنی بر بیوتکنولوژی به سرعت از افزایش نرخ سهام خود بهره بردند.
زیرا به جای برپایی یک فرایند شیمیایی ما می آییم و در اصل ژن تولید کننده همان دارو و آنزیم را با فرایند مهندسی ژنتیک در یک ریزسازواره و میکرواورگانیزم منتقل میکنیم. به جای یک فضای 5000متری کارخانه ای می توانیم در یک اتاق 12 متری آزمایشگاه همان دارو را تولید کنیم. در نتیجه این مزیتها بیوتکنولوژی را تبدیل کرده به کلید ترقی جهان توسعه یافته.و امروزه پیشرفتهای موجود در کشورهای توسعه یافته جهان به واسطه بیوتکنولوژی است.
آمریکا تنها 1300 کمپانی بایوتکنولوژی را دراختیار د ارد و تازه بخش اعظم سهام شرکتهای مهم در این عرصه را خریداری کرده تا یک مونوپل ایجاد کند. چرا؟ برای اینکه سایر کشورها نتوانند به راحتی به این فناوری ها دست پیدا کنند و در نتیجه آن بتواند بازار فروش محصولات خود را تضمین نماید. و در دنیای امروز با اتکا به علم خود می خواهند بر جهان حکومت می کند. حال اگر کشورهای در حال توسعه هم به این امر اهتمام ورزند بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
**آقای دکتر زینلی آیا اساسا ما می توانیم بگوییم که علم بیوتکنولوژی از علم ژنتیک نشات می گیرد و در حقیقت شاخه ای از ژنتیک است؟
با نام خدا.. قطعا این است. اگر بیوتکنولوژی نوین را که بیشتر همان مهندسی ژنتیک هست را در نظر بگیریم عملا باید همان تعریف شما را مطرح کرد و اینکه عملا شناخت ما از ساختار DNA، از ساختار ژنها و در پی آن عملکرد ژنها شروع شده است. در بحث مهندسی ژنتیک مثلا برای هموفیلی فاکتور 8 شما باید حتما ژن مربوط به فاکتور 8 را شناسایی کرده با شید.
خوب دانشمندان در ابتدا این ژن را که عامل توزیع دهنده هموفیلی هست شناسایی کردند و بر آن اساس و چندین سال بعد به این فکر افتادند که این ژن را از جای اصلی خود در بیاورند و در یک یک سلول دیگر قرار دهند، تا آن سلول بتواند آن پروتئین لازم را تولید بکند. توسط ابزار ژنتیکی بود که توانستند این ژن را از جای خود در بیاورند و در نهایت موفق به انتقال آن شده و حالا به فرایندی که این سلول جدید در محیطی جدید تولید میشود را بیوتکنولوژی می نامند.و در نتیجه اکثر فرایندهای بیوتکنولوژِی نوین از دل ژنتیک برخاسته اند.
**سوال مشخص بنده این است که در حال حاضر جایگاه ما درعلم ژنتیک درمقایسه با سایر کشورها در کجاست؟
ببینید به جز پنج سال اخیر وضع ما خیلی خوب بوده و هست. به نسبت در بسیاری از حوزه ها درارائه مقالات گستره وسیعی را شاهد هستیم، البته این مقالات زمانی خود را نشان می دهند که به کار بیایند. مثلا تشخیص قبل از تولد در اصل همان کاربردی کردن دانش تشخیص بیماریها است. اینجاست که رشد در زمینه ژنتیک خود را نشان می دهد.ما در زمینه ژنتیک بسیاری از بیماریها پیشرفت بسیار خوبی داشتیم البته خیلی بیش از این باید باشد که متاسفانه حمایتهای مالی برای ژنتیک مخصوصا در بعد پژوهش بسیار کم است و مراکز دولتی ما به دلیل مشکلات مالی فعالیت زیادی نداشتند.
در دید نسبی وضعیت خوبی را در ابعاد مختلف گیاهی و جانوری و غیره داریم. ولی به علت موانع زیادی که در حوزه کاربردی داریم، خیلی متوجه رشد عظیم علم ژنتیک در کشور نمی شویم. این در حالیست که با حضور دانشمندان در کنگره های ملی وبین المللی هم تنوع مقالات و هم وسعت در کارها را شاهد هستیم. و در زمینه ژنتیک پزشکی وزارت بهداشت رشد خوبی را داشته ایم.اما در چند سال گذشته یک تحول تکنولوژیکی دردنیا اتفاق افتاده که متاسفانه به دلیل محدودیتهایی که در کشور ما وجود دارد امکان استفاده را نداریم.نکته مهم این است که می گویند نیاز مادر اختراعات است. و باید ابتدا این نیاز در جامعه ایجاد شود. مثلا وقتی ما موانع قانونی و شرعی و مالی را برای تشخیص قبل از تولد بر می داریم، یکدفعه آزمایشگاهها حرکت می کنند. چون سود هم دارد.
ما در صنعت ژنتیک و مهمتر از آن بیوتکنولوژی اگر فضا را رقابتی و سودآور بکنیم و موانع را برداریم، خود افراد به دنبال آن می آیند. در کل ژنتیک کشور از رشد خوبی برخوردار بوده و قطعا مسئولان ما می توانند به متخصصان داخلی تکیه کنند و امیدوار باشند که همین نیروهای جوان در راستای صرفه جویی اقتصادی، رفع آلام مردم جامعه و جلوگیری از خروج عرض از کشور عمل کنند.
**با تفسیر حضرتعالی این مسئله در ذهن بنده ایجاد می شود حال که ما به این میزان به علم بیوتکنولوژی نیازمندیم، آیا در حال حاضر ریشه ها و پایه های اساسی علم ژنتیک در کشور ما آنقدر قدرتمند شده اند تا ما بتوانیم با خیال راحت به علم بیوتکنولوژی بپردازیم؟
از نظر بنده بله، یعنی در اصل زیرساخت های لازم نه در حد مطلوب اما در حد اقل فراهم شده است تا ما در عرصه زیست فناوری های نوین فعالیتهایی را از دارویی تا جانوری و دام آبزیان و گیاهی انجام دهیم وتجربه های موفقی هم داشته ایم اما به دلایلی که بحث پیچیده ای را می طلبد، خیلی هم در کاربرد آنها در سطح وسیع موفق نبوده ایم
**چرا؟؟
علل متعددی دارد که به نظر بنده یک علت مهم که برمیگردد به زیرساختهای لازم بحث تحقیقات است که به خوبی شکل نگرفته و دوم بحث حمایتها است که آن هم کافی نبوده است. ما در خصوص موضوع تحقیقات در کشور طی سی سال گذشته سرمایه گذاریهای خوبی کرده ایم ولی وقتی می رسیم به صنعت که چون بیوتکنولوژِی یا زیست فناوری در اصل صنعتی کردن ژنتیک است، در آنجا خیلی ضعیف بوده ایم. حتی در بعضی از موارد مانع هم بوده ایم، جلوگیری هم کرده ایم . مثلا در زمینه گیاهی متاسفانه به دلایلی که از نظر بنده غیرواقع و تا حدی واهی هم هست ما جلوی پیشرفت بیوتکنولوژی کشاورزی را گرفته ایم و آن در حبس قرار داده ایم به یک ترس ثایت نشده ای که شاید خطرناک باشد.
در صورتیکه ما می بینیم سالیانه هزاران هزار تن سموم مختلف وارد چرخه مواد غذایی و محیط زیست ما می شود. کودهای شیمیایی صدمات زیادی را یه محیط زیست می زنند. ظاهرا کسی برای این قسمت نگران نیست. ولی آن قسمت از بیوتکنولوژی پاک و یا کشاورزی پاک که از طریق بیوتکنولوژی به دست می آید در آن قسمت تصورات غلطی را بنا نهاده اند و خود وزارت کشاورزی هم به این ابهام و حبس بیوتکنولوژی و زیست فناوری گیاهی به نوعی کمک کرده است و متاسفانه ما نتوانستیم در کشاورزی خودمان پیشرفتی داشته باشیم.
**منظور شما همان محصولات تراریخت هستند که ما در تولید آنها به مشکل برخورده ایم؟
در شاخه گیاهی به مشکل برخورده ایم. در موارد دیگر خیر. ببینید دو بحث وجود دارد در خیلی از کشورها که مثلا می گویند در آنجا دانشمندان پیش قراول هستند و بعد مسئولین را همراه خود می کنند اما خوشبختانه در کشور ما برعکس است و در اکثر موارد مسئولین و بالاترین مقام کشور که رهبری باشند این مسئله را خواستارند و این خیلی بد است که ایشان می خواهند و دانشمندان نیز همینطور ولی در این بین کسانی هستند که مانع این قضیه اند و جلوگیری می کنند .
در هر صورت اگر یک مشکلی که در کشور ما هست و باید رفع بشود، حکومت باید یک گروه محقق و متخصص را برای بررسی تعیین کند. مثلا مثالی درباره ماهی اوزون برون داریم که می گویند قبل از انقلاب حرام بود و در همان سالهای اول انقلاب حضرت امام گروهی متخصص را فرستادند و بعد از آن بررسی و ثابت شده و در نتیجه حلال شد. پس نمی توانیم فقط صورت مسئله را پاک کنیم. در زمینه کشاورزی هیچ کسی دلسوزی نکرده و ما می بینیم که واردات به راحتی صورت می گیرد و کشاورزی ما صدمه می بیند و محصولات ما با کاهش تولید مواجه هست... خوب مشکلی نیست نفت را می فروشیم و مواد غذایی را از خارج وارد می کنیم. کارگرمان بیکار میشود اشکالی ندارد.
کشاورزمان ورشکست میشود اشکالی ندارد. به نظرم دیگر اینجا به یک همت ملی نیاز داریم. الان از لحاظ شرعی و قانونی و اخلاقی مسئول حکومت ما یک مرجع شرعی و یک ولی فقیه هم هستند و بنابراین فقط خواسته ایشان مطرح نیست بلکه یک حکم شرعی هم وجود دارد و مسئولیت ما و همه از رییس جمهور تا بقیه مسئولین این است که این موانع را از میان بردارند. زیرا موانع موجود به شدت از پیشرفت بیوتکنولوژی در حوزه کشاورزی در کشور جلوگیری کرده است. اما در بعد دارویی قدمهای اولیه خوب بوده و چون آن موانع قانونی وجود نداشته خوشبختانه ما پیشرفتهای خوبی در این زمینه داشته ایم و حتی به اعتقاد من وزیر محترم بهداشت ما به شدت مدافع و همینطور پیگیر این مسئله هستند و ای کاش ما این دقت نظر را در دیگر ابعاد زیست فناوری شاهد باشیم.
**آقای دکتر تولایی برترین کشورهای جهان در حوزه علم بیوتکنولوژی هم از لحاظ قدرت دانش و هم از لحاظ کاربرد آن.کدام هستند؟
رده بندی کشورها در عرصه های مختلف متفاوت است. مثلا در عرضه ذخایر گیاهی و گیاهان دارویی امروزه کشور هند مادر بسیاری از صنایع دارویی پیشرفته آمریکا است. اگر در حوزه فرآوری بررسی کنیم باید بگویم که آمریکا در راس است. به این خاطر که ظرفیتها و مواد اولیه سایر کشورها را به خدمت گرفته و با فناوری انحصاری خود در حال رشد است. و ما به طور قطع در بین 10 کشور اول دنیا هستیم.
البته با این مزیت که ما بیش از تمام قاره اروپا ذخایر ژنتیکی و انواع گونه گیاهی داریم که هر کدام اینها سرمایه ای برای تولید محصولات جدید به حساب می آیند که در جهان بی نظیرند.همچنین انواع منابع معدنی را داریم.ایران با وجود اینکه تنها یک درصد جمعیت و مساحت سرزمینی جهان رو به خود اختصاص داده است، چهار درصد منابع کره زمین را در اختیار دارد.
**میزان توسعه این علم را با توجه به سه دهه فعالیت چطور ارزیابی می کنید؟ آیا در طول پیشرفت ما در فکر کیفیت هم بوده ایم؟
در شورایعالی زیست فناوری که در کشور ایجاد شد هفت وزیر عضو این شورایعالی بودند. یعنی حوزه انرژی، بهداشت و سلامت، غذا و دارو، محیط زیست، نفت و صنعت و معدن. حال باید بگویم در هر یک از این حوزه ها و زمینه های کارایی بیوتکنولوژی بیشتر توجه شده است، ما موفق تر بوده ایم. به عنوان مثال در زمینه های دارویی الان بیش از 95درصد نیاز دارویی در کشور تولید می شود و تقریبا 65درصد بودجه دارویی ما صرف آن می شود.و این در حالیست که بیش از 30 درصد از بودجه دارویی ما صرف واردات حدود 5 درصد نیاز خارجی ما می شود.یعنی داریم پول بیشتری بابت داروی با ارزش فناوری بیشترمی پردازیم. حال با یک تدبیر به موقع آمدند و گفتند ما بخشی از این بودجه را به دانشمندان داخلی می دهیم تا تولید کنند. و امروزه نه تنها مشکلات دارویی در کشور حل شد بلکه ارزش افزوده این فعالیت نیز کاملا مشهود است.
حال کشورهای قدرتمند در این شرایط آمدند و برای اینکه تکنولوژی در انحصار خود داشته باشند قیمت داروهای خود را تا به حد 20 درصدر قیمت قبلی کاهش دادند تا هم خرید و واردات راحت تر باشد و هم فکر تولید را از سر ایرانیان بیرون آورند. در اینجا تعامل دوسویه و توام با صداقت بیشتری بین مسئولین و دانشمندان را می خواهیم. یعنی یک مسئول بیاید و به طور عمقی به مسئله نگاه کند و تولید کننده خود را بیشتر حمایت نماید نه اینکه به سبب صرفه جویی در هزینه ها به واردات دارو تن در دهد.اگر واردات را ترجیح دهد دو اتفاق پیش رو داریم اول اینکه تولید کننده ما سقوط می کند و از همه مهمتر اینکه سایر محققان هم بحث تولید را به منزله ورشکستگی می پندارند. یعنی دیگر محققان ما توانایی قدم گذاشتن در این راه را پیدا نمی کنند؟ یعنی اگر یک مسئول به علت دلسوزی به کشوربخواهد واردات ارزانتر یک محصول را به تولید داخلی با هزینه بالاتر ترجیح دهد، به نظر بنده یک خیانت به کشور است.
اگر امروز من به یک جوان امید بدهم و او بتواند محصول را با ارزش افزوده تولید کند در نتیجه سایر جوانان با امید و علاقه بیشتری به دنبال کار می روند و مابقی نیازمندیهای کشور را تامین می کنند. و متاسفانه ما برخی اوقات ابهامات زاییده جریانهای ضد توسعه کشورهای در حال توسعه را از زبان یک مسئول در کشور می شنویم.
خوشبختانه در سطح مقامات عالی کشور ما از خوشفهمی ویژه در این موضوع برخوردایم. بهترین جمله را در عرصه بیوتکنولوژی در پانزده سال قبل از مقام معظم رهبری شنیده ایم که فرمودند: به بیوتکنولوژی توجه ویژه ای بکنید چون رشته مهمی است و نکته حائز اهمیت اینکه ایشان این حرف را در شورایعالی اشتغال عنوان و تاکید کردند.
**آقای دکتر تولایی آیا به اعتقاد جنابعالی میتوان گفت در حوزه بیوتکنولوژی پزشکی پیشرفت و تحول خوبی داشته ایم....؟
قطعا مسیر ما در حوزه پزشکی مسیر خوبی بوده و این می تواند یک الگو باشد که در اختیار مسئولین محیط زیست و وزارت کشاورزی و مجموعه دام و آبزیان و کشاورزی قرار بگیرد.این برای ما خیلی دردآوراست در حالیکه کشورایران بزرگترین منابع آبی و انواع بذرها و گونه های گیاهی را دارد امروزه به بزرگترین وارد کننده محصولات کشاورزی تبدیل در سال1390 تبدیل شده است.و قریب به پانزده هزار میلیارد تومان بودجه کشور صرف محصولات کشاورزی شده. چرا؟ چون نیاز جامعه است. و چرا در داخل تولید نمی شود؟ زیرا در داخل نمی توانیم از محصول اصلاح شده ژنتیکی استفاده کنیم و باید توسط کشت سنتی و با بهره وری کم کار کنیم در حالیکه همان محصول وارداتی با قیمت بسیار کمتر از داخلی رقابت می کند.مثلا در سال 89 تقزیبا 18درصد سویای ما تولید داخل بود اما در سال 90 به 10درص کاهش یافت. حال تولید کننده به جای تولید محصول استراتژیک به کاشت هندوانه روی می آورد.در نتیجه عدم وجود محصولات استراتژیک خوراک دام را وارد می کنیم. وقتی خوراک دام گران تمام شود در پی آن قیمت گوشت و مرغ و تخم مرغ و همه محصولات افزایش می یابد.
**پس نتیجه می گیریم به علت موانع موجود در حوزه کشاورزی پیشرفت چندانی را نداشتیم....حال به صورت تیتروار مهمترین حوزه های علم بیوتکنولوژی کدامند؟
چهار حوزه در کشور ما می تواند مهم باشد 1- حوزه کشاورزی و تامین نیازهای کشور 2- پزشکی و بهداشت و سلامت که از توجه خوبی برخوردار است 3- عرصه صنعت و معدن که بسیاری از معادن ما در کشور کم عیارند و تخریب کوهها نیز به محیط زیست آسیب می رساند 4- حوزه محیط زیست که در حال حاضر منابع آبی ما متاثر از پسآبهای شیمیایی صنایع مختلف هستند.
**آقای دکتر زینلی به اعتقاد جنابعالی ما در بیوتکنولوژی پزشکی موفق هستیم اما در حوزه کشاورزی یکسری موانع و ترمزهایی ایجاد شده.حالا بحث زیرساخت ها به کنار اما فقط زیرساخت ها نیستند، بلکه از یکسو این عوامل اجرایی هستند که باید قوانینی را اجرا کنند و از سوی دیگر قوانین صحیح و حمایتی که برای پیشرفت مورد نیاز است. در کدام بخش مشکل داشته ایم ؟
ببینید این سه چهار مرحله دارد، وقتی شما یک اتوبان را می سازید، الزما ماشین از آن عبور نمیکند بلکه برای عبور ماشین از اتوبان باید خیلی کارهای دیگر هم انجام شود. فعلا ما موانع اصلی ای داریم که اجازه نمی دهند کسی وارد این حوزه شود، تازه بعد از رفع این موانع باید اتفاقات دیگری رخ دهد و در آنجا باید حمایتهای مالی و تشویقات و وام به طرق مختلف انجام شود. مثلا آمریکا سالانه میلیونها تن گندم خود را در دریا می ریزد فقط برای اینکه قیمت گندم در جهان کاهش پیدا نکرده و کشاورزانش ضرر نکنند. چرا ما محصولات داخلی را حمایت نمی کنیم؟پس فقط رفع موانع مشکل را حل نمیکند و پس از آن اتفاقات دیگری لازم است.
ما در وزارت بهداشت غیر از اینکه این موانع را نداشتیم، معاونت تحقیقات و فناوری وزارتخانه با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری آمدند وام دادند و پس از آن خانم دکتر دستجردی با تک تک متخصصین جلسه گذاشته و مین آنها را رفع می کردند.حال در زمینه کشاورزی هم باید ایچنین اتفناقاتی بیافتد.ما باید بیست سال عقب ماندگی رو به شدت در مدت کوتاهی جبران کنیم. قوانین بازدارنده را از میان برداریم و قوانین حمایتی را جایگزین آن کنیم. آموزشها و هر نوع حمایت دیگری که لازم است را اجرا کنیم تا عقب ماندگی بیست ساله را جبران نماییم. البته بنده این عظم را در سطح ملی نمیبینم.
**آقای دکتر تولایی ما یک سند ملی زیست فناوری را داریم که در اوایل دهه 80 تدوین شده، بر همین اساس هم شورایعالی زیست فناوری تاسیس شد و از طرف دیگر نقشه جامع علمی کشور و همچنین در برنامه های چهارم و پنجم توسعه کشور نیز به بیوتکنولوژی تاکید فراوان شده است. اما این سیر تحول از دید کلی آنچنان رضایت بخش نیست. چرا؟
بنده امیدوارم این مجلس جدید با حساب کشی با مسئولان مواجه شود.در افق سند چشم انداز ما باید به 300 میلیون تن تولید غذا برسیم و امروز تقریبا 110 میلیون ت تولید داریم.یعنی ما فاصله دو سومی با هدفمان داریم و واقعا مجلس باید از مسئولین بخواهد و بگوید با چه برنامه ای می خواهند اهداف سند را محقق کنند؟ همانطور که اشاره کردید ما اسناد خوبی را داریم . نقشه جامع علمی کشور گامهای بسیار خوبی را پیش بینی کرده است.
سند چشم انداز توسعه کشور در عرصه مبتنی بر بیوتکنولوژی افقهای عالی را تعریف کرده است. حال باید یک برآورد هم بکنیم و اینکه ما امروز از لحاظ تولید مقاله به اهدافمان رسیده ایم اما از لحاظ تولید محصول به نقطه هدف نرسیده ایم و فاصله بسیار زیادی داریم.
باید این یک معیار و ملاک تقدیر و تنبیه مسئولین تلقی شود.حساب کشی صحیح باعث قوانین اثربخش خواهد شد.ما قوانین بسیار خوبی همچون قانون ملی ایمنی زیستی را داریم اما به علت نداشتن آیین نامه اجرای آن دو سال تمام در معطلی به سر می بریم.
** از فرمایشات شما اینطور برداشت می کنم که در مجلس گذشته آنقدر به این وضعیت هم در وضع قوانین و هم در نظارت بر اجرای قوانین اهمیت داده نشده است؟ آیا همین است؟
بنده نگاه گذشته نگر ندارم اما به عنوان متخصص در یک موضوع تکلیف ارائه مشاوره به مجلس را دارم و مجلس هم البته در دور گذشته تعاملات خوبی را با انجمنهای علمی داشته اند. و صحبت ما در اصل رو به جلو است. باید بگویم که بیشتر مقامات اجرایی بودند که به تکالیف خودشان عمل نکردند اما با تقویت روحیه مطالبه گری هم در دولت هم در مجلس می توان این فضای میانی را با تحرک بیشتری پیش برد.
**اشاره به حرکت به سمت جلو داشتید اما در علوم و فنون جدید دانشمندان به این مرحله رسیده اند که برای پیشرفت می آیند و مجموعه شکست ها را تحلیل کرده و می گویند که چرا و به چه علتی ای شکست به وجود آمده است؟ یعنی در عین حرکت به سوی پیشرفت به شکستها هم می اندیشند. آیا ما در این حوزه تابحال این کار را انجام داده ایم؟
سوال خوبی کردید و شاید اصلا مشکل ما همینجاست. مشکل ما این است که درواقع یک سری از مسئولین از ترس شکست این حرکت را متوقف کرده اند. در حقیقت ما باید حرکت کنیم به مانند همه کشورها. مثل حرکت در صفحه شطرنج که صحنه های مختلف را در پیش رو داریم و تصمیمات مختلف را می گیریم. و در نتایج حاصل از تصمیمات مختلف می توان رویکردهای مطلوب را برگرفت.
مشکل بزرگ ما در بیوتکنولوژی امروز این است که نکند اگر یک روز محصولی تولید شود و شاید احتمال خطر داشته باشد پس ما از حالا جلوی تولید محصول را گرفته ایم. هر فناوری به همراه خود مخاطراتی را داشته است. اگر روزی بشر به سمت هواپیماسازی رفت و هواپیما را تولید کرد، آیا دیگر احتمال سقوط هیچ هواپیمایی وجود ندارد؟ آیا در استفاده از اتومبیل احتمال تصادف وجود ندارد؟
**به نظربنده به نسبت میزان ارائه خدمات و رفاه به مردم جامعه باید فناوری ها را بررسی کرد. نظر جنابعالی چیست؟
یقینا همینطور است. یعنی همه چیز برآیند منافع و مضرات است. هر فناوری ممکن است مسئله ای هم داشته باشد حتی امکان سواستفاده افراد هم وجود دارد ولی آیا می توان با احتمال سواستفاده مسیر دانش را سد کرد؟ ما در برخی زمینه ها این کار را انجام داده ایم. با احتمال اینکه مثلا شاید یک روزی کلون کردن یک ژن در یک گیاهی در آینده ضرری داشته باشد، آمده ایم و می گوییم شمای تولید کننده در داخل تولید نکنید و از طرفی چون نیاز داخلی هم داریم درهای بازار را برای ورود همان محصولات تراریخته از خارج باز کرده ایم. و این در حالیست که این ضررها اثبات نشده اند و چیزی که بر مبنای ساخته و پرداخته های ذهنی است.
ما گیاه اصلاح شده و بی نیاز به سم را کنار گذاشته و در مقابل آن گیاه سنتی خودمان را با انواع سموم رشد داده و مصرف می کنیم. این ضرراثبات شده را نادیده گرفته ولی ضرر احتمالی را جدی می گیریم. بخش عظیمی ازدانه های روغنی ای که در دنیا کشت می شود از سویا و آفتابگردان است که بیش از 90 درصد آن تراریخته و یا اصلاح شده ژنی است.ما همین کار را در کشور خودمان ممنوع کرده ایم و الان تقریبا 80درصد روغن مصرفی کشور ما از روغنهای وارداتی با همان دانه ها است.
بنده به عنوان یک فرد که هم در حوزه دانشگاه وپژوهش هم در حوزه اجرا هستم در واقع احساس می کنم بیشترین چیزی که امروز کشور ما نیاز دارد یک مفاهمه یک گفتگو یک اعتماد متقابل و یک همفکری بین دانشمندان و متخصصین با مسئولان اجرایی است.
شما به اتفاق یکسری از همکارانتان طرحی را به عنوان طرح ممیزی بیوتکنولوژی در کشور به انجام رسانده اید. بفرمایید انگیزه ها و دغدغه های اصلی شما از ارائه و اجرای این طرح چه بوده و از کجا مورد حمایت قرار گرفتید و گزارشی اجمالی در مورد این طرح را بفرمایید.
هر کشوری برای رسیدن به رشد و توسعه نیازمند برنامه ریزی است. برای این برنامه ریزی هم لازم است بداند که پیشتازان آن حوزه دانش و فناوری چه کشورهایی هستند؟ مسیر رشد در سایر کشورها چگونه بوده و کشور ما در حال حاضر در کجاست و چه مسیری برای رشد ما مناسب است؟ این امر سبب شد که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طرحی را برای ممیزی 100 رشته و علم در کشور طراحی کنند و اقدام شایسته آنها که شاید موجب حیرت بسیاری از انجمنهای علمی شد این بود که یک دستگاه اجرایی این کار را به انجمنهای علمی واگذار کرد.
این اقدام مبارک از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سبب شد تا امیدهای زیادی در بین دانشمندان عضو انجمنهای علمی پدیدار شود.در انجمن بیوتکنولوژی هم این موضوع واگذار شد و بر مبنای تشخیص اعضای هیئت مدیره انجمن وظیفه مدیریت واجرای این طرح بر عهده بنده گذاشته شد و ما هم با تشکیل تیم های کارشناسی در حوزه بیوتکنولوژی پزشکی محیط زیست، صنعت و کشاورزی تیم های کاری را با مشارکت جمعی اعضای انجمن و صاجبنظران بیوتکنولوژی این اطلا عات را تهیه و سند مکتوب آن را نیز به کارفرمای طرح تقدیم کردیم.
**حال این سیر تحول علم بیوتکنولوژی در این سند به چه صورت ارزیابی شده و ما در 30 سال حرکت خود آیا آن سرعت لازم برای پیشرفت را داشته ایم؟
در توسعه علم و توانایی علمی و آموزش بیوتکنولوژی همیشه رو به پیشرفت بوده ایم. اما در چیدن میوه های این زحماتی که در گذشته کشیده ایم همیشه عقب مانده ایم. در واقع همه این دانش و تکنولوژِی زمانی به ثمر می رسد که شما دانش را تبدیل به فناوری کرده و از آن تولید ثروت بکنید.
رشد ما در عرصه دارویی امیدوار کننده بوده اما در سایر حوزه ها افسوس خورده ایم که چرا از این ظرفیتها به اندازه کافی بهره نبرده ایم. حتی در حوزه کشاورزی ما فعالیتهای بسیار با ارزشی را در مرحله توقف در تحقیقات در اختیار داریم که کافیست با یک بازنگری و تعامل فکری مثبت بین مسئولین و دانشمندان آن محصولات زیادی که در مرحله پژوهش قرار دارند بتوانند در فاصله یک تا دوسال به محصول تبدیل شوند و ما همواره با امید به این توجهات توانستیم جوانان و دانشجویان مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد را با انگیزه در این صحنه نگه داریم.
**آقای دکتر زینلی فرمودید مقالات و تحقیقات بسیار خوبی داشته ایم اما چه مسئله ای باعث می شود که مقالات به سمت تولیدات و تجاری سازی و نتایج ملموس در جامعه سوق پیدا نکند.؟
در دهه 70 به یاد دارم که فقط نگران قوانین بودیم اما الان در اکثر موارد قوانین ملی ما ازجمله قانون برنامه پنجم توسعه، نقشه جامع علمی کشور، سند ملی زیست فناوری و همچنین قوانین شرکتهای دانش بنیان حمایتهای کامل را دارند.
اما به اعتقاد بنده این نیاز وجود دارد و باید یک کمیسیون ویژه توسط دولت و مجلس تشکیل شده و با قدرتی بالاتر از سطح وزارتخانه ها بیایند و موانع را بع سرعت رفع کنند و در اینجاست که آنها از دانشمندان ما طلبکار خواهند شد به شرطی که موانع مهم از سر راه برداشته شود به خصوص در حوزه کشاورزی. این امر مستلزم یک هماهنگی ملی است.
وقتی به اراده رهبر معظم انقلاب چشم انداز رتبه اول ایران در سال 1404 را در منطقه پیش بینی می کنیم، هنوز در سال 1391 ما رتبه اول را از کسب کرده ایم اما قرار نیست دیگر درجا بزنیم. در گذشته شورایعالی زیست فناوری بود اما الان منحل شد و نتوانست کاری بکند.
**آقای دکتر تولایی در هر بازه ای که ما بخواهیم پیشرفت را لمس کنیم نیروی انسانی، امکانات و از همه مهمتر دانش آن مسئله را نیاز داریم.اما با توجه به اینکه ما در حال حاضر می دانیم ارزش افزوده علم بیوتکنولوژی به مراتب بالاتر ازخیلی از حوزه ها است و حتی همه تولیدات و وارداتی که داریم حال در کدامیک از موارد در زمینه بیوتکنولوژی ضعف داریم؟
از نظر منابع انسانی در بهترین وضع ممکن هستیم. دانشجویان نخبه و تیزهوش در مقاطع مختلف تحصیلی را به وفور داریم. از نظر زیرساخت ها هم در وضعیت خوبی هستیم و تنها ضعف ما آن انگیزه در برخی مسئولین است که باید دنبال چیدن میوه های بیو تکنولوژی باشند.
اگر این انگیزه ایجاد شد با همین امکانات محدود هم کشور ما رشد قابل توجهی خواهد داشت و در آن زمان با صادرات محصول و فناوری و ارزش افزوده ایجاد شده به هر میزان از ثروت که بخواهیم دست پیدا خواهیم کرد و در آن زمان سرمایه های بیشتری را برای بیوتکنولوژی اختصاص خواهیم داد. به هر حال ضعف ما در تبدیل علم و دانش به فناوری است که نیازمند حمایت مسئولان جامعه است.
*منبع: روزنامه ابتکار

تراریخته چیست؟

در فرایند تراریختی، ژن‌ یا ژنهایی از یک موجود به موجود دیگر منتقل می‌شود. با انتقال ژن جدید به سلول یا موجود زنده ویژگی های مفید مورد نظر در آن موجود ایجاد می‌شود. موجودی که به این ترتیب دچار تغییر در ماده ژنتیکی خود شده یا به عبارتی اصلاح ژنتیکی شده است را موجودی که به لحاظ ژنتیکی اصلاح شده genetically modified organism یا به اختصار GMO می‌گویند.

انتقال ژن به موجودات با به کارگیری فنون مهندسی ژنتیک میسر می‌گردد. معمولا‌‌ً با تولید DNA نوترکیب، که متشکل از مولکول ناقل و ژن انتقالی است، امکان انتقال ژن از موجود دهنده‌ ژن به موجود گیرنده را فراهم می‌کند.

بشر برای استفاده هرچه بیشتر و مطلوبتر از منابع حیوانی و گیاهی همچنین برای مبارزه با قحطی و خشکسالی همواره در تلاش برای اهلی سازی و ایجاد تغییر در موجودات بوده است. اقدام بشر برای اصلاح ژنتیکی موجودات به سال‌ها پیش از شروع علم ژنتیک برمی‌گردد. اقداماتی نظیر بومی سازی گیاهان و جانوران، جفت‌گیری‌های هدایت شده‌ آنها، جداسازی ارقام و نژاد‌های مطلوب از سایرین و پرورش آنها، اقدام به پیوند زدن درختان از جمله روشهای سنتی ایجاد تغییر در موجودات است.

با کشف مولکول DNA در سال1944به عنوان مولکول دربرگیرنده‌ اطلاعات وراثتی حیات و سپس شکل‌گیری تکنیکهای تولید DNA نوترکیب و پیشرفتهای حاصل از آن بشر رفته رفته استفاده از روشهای زیست فناوری برای اصلاح موجودات مورد نیاز خود را جایگزین روشهای سنتی کرد تا جایی که نه تنها در بهبود کیفیت و کمیت محصولات که حتی در تولید کالا‌های لوکس و فانتزی نیز از آن بهره می‌گیرد.

اولین موجود تراریخت، که باکتری «ای‌.کولای» بیان کننده‌ ژن انتقال یافته از باکتری سالمونلا بود، در سال 1973به دست «نورس کهن» خلق شد.

پس از آن «هربرت بایر» اولین شرکت زیست ‌فناوری را با نام «ژیننتک» تاسیس کرد. شرکت ژیننتک در سال 1986 اعلام کرد که موفق به خلق ای.کولای تولید کننده‌ پروتئین انسولین انسانی شده است.

با وجود موفقیت‌های حاصل از تولید GMOها ، به دلیل نگرانی جوامع از خطرات احتمالی استفاده از باکتری‌های تراریخت، دولت‌ها همواره نسبت به تولید و استفاده از GMOها بدبین و سختگیر بوده اند. به عنوان مثال؛ یک شرکت بیوتکنولوژی در کالیفرنیا به نام «شرکت علوم ژنتیکی پیشرفته» که موفق به ایجاد باکتری‌های اصلاح شده‌، با انتقال ژن‌هایی از باکتری‌های سرمازی، برای حفاظت از گیاهان در مقابل سرمازدگی شده بود مکرراً به دلیل مخالفت‌های دولت، از به کارگیری دستاوردش بازداشته می‌شد.

با پیشرفتها‌ی روزافزون بیوتکنولوژی، از میزان این نگرانی‌ها کاسته شد. توسعه‌ی زیست فناوری منجر به خلق باکتری‌ها، گیاهان و جانوران تراریختی شد که ویژگیهای مطلوب‌تری نسبت به انواع طبیعی خود داشتند. همچنین GMOهایی به عنوان کارخانه‌های زنده‌ تولیدات دارویی مورد نیاز در درمان بیماری‌ها خلق می‌شوند.

با وجود مزایایی که GMOها برای انسان به همراه دارند برخی از حامیان محیط زیست نسبت به استفاده از گیاهان تراریخت به عنوان غذا به دلیل تصور اینکه سم بیشتری نیاز دارند یا احتمال ضرر برای انسان و طبیعت نگران اند و با آن مخالفت می‌کنند.

اما مطالعه مراجع و منابع تخصصی نشان می‌دهد مراکز علمی معتبر و دانشگاه‌های متعدد و مستقل و نیز نهادهای نظارتی بین المللی متعددی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی  به این نتیجه رسیده‌اند که محصولات تراریخته برای مصرف انسان و محیط زیست ایمن هستند [3-1].

مطالعات زیادی این محصولات را از نظر سلامت مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از جالب توجه‌ترین آنها گزارش اتحادیه اروپاست. این گزارش محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است.

این مطالعه در نهایت نتیجه گرفته است که محصولات تراریخته مانند فرآورده‌های کشاورزی سنتی سالم هستند. نکته قابل توجه اینکه گزارش کمیسیون اروپا در مورد غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک بر پایه پژوهش‌های مستقل از شرکت‌های فن‌آوری زیستی انجام شده است [4]. در اروپا برای جامعه علمی کاملاً روشن است که غذاهای حاصل از محصولات تراریخته بی‌خطر هستند. مشاور علمی کمیسیون اروپا گفته است: «مصرف غذاهای تراریخته بیشتر از مصرف غذاهایی که به‌شیوه مرسوم تولید می‌شوند خطر ندارد [5]» یا به‌عبارت دیگر از آنها سالمترند. بررسی و جمع‌بندی 1783 مقاله علمی معتبر که به بررسی اثرات غذاهای GM بر سلامت انسان و محیط زیست در فاصله سال‌های 2002 تا 2012 پرداخته بودند نیز به‌وضوح نشان داد که به‌طور خلاصه، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از گسترده‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند و تاکنون هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید GMOها را بر محیط زیست و سلامت نشان دهد.

نتیجه نهایی این مقاله که در مجله Critical Reviews in Biotechnology به چاپ رسیده است دلیل بی‌اعتمادی مدعیان و مخالفان تراریخته‌ها را در دروغ‌های روانشناسی، سیاسی و بحث‌های کاذب نهفته دانسته است. این نتیجه‌گیری مبنی بر سلامت محصولات تراریخته برآیندی از تحقیقات مختلف و مستقل انجام شده در دنیا در ارتباط با محصولات تراریخته در دهه گذشته بوده و از یافته‌های مرتبط با تحقیقات مهندسی ژنتیک که به‌صورت مقالات عمومی، مقالاتی مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و مقالاتی در زمینه ایمنی مصرف و قابلیت ردیابی آنها تحقیق و نگاشته شده‌اند، حاصل شده است [7]. انجمن پزشکی انگلستان، متنی با عنوان بررسی جامع اطلاعات مربوط به غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی منتشر کرده است. در این متن آمده است: «غذاهای تولید شده از محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی توسط صدها میلیون نفر در سرتاسر دنیا به‌مدت 15 سال مصرف شده‌اند و هیچ گزارش یا شکایتی از بیماری وجود ندارد (این در حالی است که بیشتر مصرف کنندگان این محصولات ساکن کشورهایی مانند آمریکا بوده‌اند که مردم آنها بیشتر اهل شکایت هستند)» [8]. دیوان عالی فرانسه نیز اعلام کرد دولت هیچ مدرک معتبری در مورد آسیب محصولات تراریخته به انسان یا محیط زیست ندارد [9].

در خصوص ادعای افزایش سه‌برابری سم در محصولات تراریخته، بدون اشاره به هر نوع مستندی (یا حداقل نام مجله علمی) باید گفت بر اساس مقاله‌ای علمی  که در سال 2014 در مجله PLoS ONE منتشر شد، در آن به بررسی اثرات زراعی و اقتصادی محصولات اصلاح شده ژنتیکی پرداخته است. در این مقاله با بررسی 147 مقاله علمی معتبر اثبات می‌کند که فن‌آوری محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و تراریخته‌ها استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی را 37 درصد کاهش داده است. همچنین میزان محصول 22 درصد افزایش داشته و افزایش سود کشاورزان 68 درصد بوده است". این مطالعه که شواهدی قوی از مزایای محصول تراریخته برای کشاورزان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را نشان می‌دهد اظهار امیدواری کرده است که انتشار این نتایج، افزایش اعتماد عمومی به این فن‌آوری را در پی داشته است [6].

1- DeFrancesco L (2013) How safe does transgenic food need to be? Nature Biotechnology 31: 794–802.

2. European Academies Science Advisory Council (2013) Planting the Future: Opportunities and Challenges for Using Crop Genetic Improvement Technologies for Sustainable Agriculture (EASAC, Halle, Germany).

3. European Commission (2010) A Decade of EU-Funded GMO Research 2001-2010. European Commission, Brussels.

4. http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/article/default.asp?ID=7082

5. http://www.euractiv.com/innovation-enterprise/commission-science-supremo-endor-news-514072

6. Klumper W, Qaim M (2014) A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PLOS One, 9 (11) e111629.

کاهش عمده مصرف سموم شیمیایی با کشت محصولات تراریخته

عضو هیات مدیره انجمن بیوتکنولوژی ایران در همایش مهندسی ژنتیک گفت: فقر غذایی در جهان بیداد می کند و طبق اعلام سازمان جهانی غذا ۸۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از گرسنگی رنج می برند و در این شرایط با ۲۰ درصد افزایش تولید غذا، فقط می‎توان نرخ گرسنگان جهان را ثابت نگه داشت.

سید الیاس مرتضوی خاطر نشان کرد: مهندسی ژنتیک فرآیندی طبیعی است و روش‎‎های تولید محصولات از طریق این فناوری به قدری دقیق و.پیشرفته هستند که از این روش می‎توان حتی در درمان بیماری‎ها و علم پزشکی نیز استفاده کرد.

وی افزود: تا کنون با تولید محصولات تراریخته که در مقابل آفات مقاوم هستند، 550 هزار تن مصرف آفت کش ‎ها و سموم کاهش یافته و درآمد کشاورزان نیز به میزان 68 درصد نیز افزایش یافته است.

وی بهبود کیفیت مواد غذایی، بهبود کنترل رشد علف‎های هرز و تولید گیاهان مقاوم به آفات و امراض را از دیگر مزایای استفاده از مهندسی ژنتیک در تولید محصولات تراریخته عنوان کرد و گفت: سلامت این محصولات، مورد اجماع جهانی و بین‎المللی است و وزارت بهداشت نیز تولید این محصولات را مورد تایید قرار داده است.

همایش ملی " مهندسی ژنتیک در خدمت تولید غذای سالم و توسعه پایدار" با حضور مسئولین کشوری، استانی، اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد، دانشجویان رشته‎های مختلف این دانشگاه و با همکاری مرکز ملی تحقیقات سلامت غذا و انجمن ایمنی زیستی ایران برگزار شد.

منبع: وب‎دا

محصول تراریخته چیست؟

متن ذیل گزیده جدیدترین گزارش منتشر شده مورخ دوم ژانویه 2016 سازمان بین‌المللی بیوتکنولوژی کشاورزی است:

برای هزاران سال انسان اصلاح ژنتیک گیاهان و حیوانات را از طریق انتخاب، پرورش و اهلی‌کردن انجام داده است. قبل از سال 1970، انتخاب محصول در درجه اول با گزینش دانه از بهترین محصولات کشت‌شده برای کاشت سال بعد انجام می‌شد که در نهایت باعث تولید گونه نسبتا یکنواخت گیاهان زراعی می‌شد. کشاورزان از طریق هیبریداسیون نیز قادر به ایجاد نتاج و فرزندان برتری بودند که صفات سودمند از هر دو دودمان پدر یا مادر، از جمله رشد بیشتر، ارتفاع بلندتر، احشام بزرگتر یا گل‌هایی با شکوفایی طولانی‌تر را به ارث برده بودند. این چنین، کشاورزان از طریق هیبریداسیون دست به گزینش می‌زدند که این روش هنوز هم مورد استفاده است.

اصلاح ژنتیک یا مهندسی ژنتیک فناوری است که به طور ساده‌تر با اصلاح، ویرایش یا اضافه‌کردن ژن به دی.ان.اِ‌ی یک ارگانیسم باعث اصلاح اطلاعات موجود می‌شود. با اصلاح این اطلاعات و یا اصلاح ژنتیک و تغییر نوع و مقدار پروتئین، ارگانیسم قادر به انجام وظایف جدیدی می‌شود. در اصلاح معمولی، نیمی از ژن‌های یک فرد از هر والد آمده است، در حالی که در اصلاح ژنتیک، یک یا چند ژن خاص انتخاب شده و به مواد ژنتیک اضافه شده است. علاوه بر این، محصول در اصلاح نباتات سنتی تنها دارای ترکیب گیاهان نزدیک مرتبط است، در حالی که اصلاح و مهندسی ژنتیک اجازه انتقال ژن بین موجوداتی که به طور معمول قادر به تلاقی نیستند را می‌دهد. به عنوان مثال یک ژن از یک باکتری را می‌توان به یک گیاه وارد و آن گیاه را مقاوم به آفات کرد. این انتقال به تولید محصولاتی به عنوان محصولات تراریخته منجر می‌شود. 

با استمرار به‌کارگیری این فناوری، حتی خاک مملو از نمک و بی‌ثمر به زمین‌های زراعی تبدیل خواهد شد. در بیش از 30 درصد زمین‌های زراعی در کشورهای در حال توسعه، آلومینیوم به شکلی در خاک موجود است که رشد گیاهان را محدود می‌کند. برای جلوگیری از این اثرات مضر، روش معمول اضافه‌کردن آهک به خاک به منظور کاهش اسیدیته آن است. با این حال، این اقدام پر هزینه و منافع آن نیز موقت است. چون نهایتا آلومینیوم در خاک باقی می‌ماند. یک روش جدید شامل بهبود تولید انواع واریته‌های جدید توسعه‌یافته گیاهان است که مقاوم به آلومینیوم هستند. به عنوان مثال، چاودار چهار بار نسبت به آلومینیوم از گندم مقاوم‌تر است. یک ژن کنترل تحمل به آلومینیوم در چاودار شناسایی شده و موقعیت آن روی ژنوم مشخص شد. دانستن محل این ژن در ژنوم چاودار می‌تواند به مکان‌یابی آن در سایر گیاهان زراعی مانند گندم کمک کند. بنابراین درون یک گونه زراعی خاص، گیاهان زراعی مقاوم به آلومینیوم را می‌توان شناسایی و برای پرورش بیشتر انتخاب کرد. روش دیگر، انتقال ژن از چاودار به دیگر گونه‌های نزدیک مانند گندم است.

یکی از استفاده‌های گسترده اصلاح ژنتیک، توسعه و تولید محصولات مقاوم به آفات است. تحمل به خشکی و تولید مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالاتر از جمله فواید مهندسی ژنتیک در گیاهان است. در سال 1994، برای اولین بار مواد غذایی با استفاده از این فناوری معرفی و وارد بازار شد از جمله گوجه‌فرنگی فلاور ساور و یک نژاد از سیب‌زمینی اصلاح شده ژنتیک مقاوم به آفات برای تولید یک پروتئین ضد حشره که به دلایل تجاری، در دسترس نیستند.

امروزه بیش از 20 محصول مختلف از جمله دانه سویا، ذرت، پنبه و کلزای تراریخته در دنیا کشت و مصرف می‌شود. در چند دهه گذشته، مساحت زمین اختصاص داده شده به محصولات تراریخته بیش از 100 برابر افزایش یافته است.

طبق آخرین گزارش آمار سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی در اواخر سال 2014، 28 کشور زمین‌های خود را به زیر کشت محصولات تراریخته بردند. سطح زیر کشت محصولات تراریخته از 7/1 میلیون هکتار در سال 1996 به 5/181 میلیون هکتار در سال 2014 رسید. افزایش 100 برابری سطح زیر کشت محصولات تراریخته که البته نشان‌دهنده مزایای آنها است، این محصولات را به سریع‌ترین فناوری قرن حاضر تبدیل کرده است.

تعداد کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته نیز با رشد بیش از چهار برابر از شش کشور در سال 1996 به 28 کشور در سال 2014 افزایش یافته است. مزایای زیادی برای محصولات تراریخته از جمله کاهش مصرف برخی از آفت‌کش‌ها و افزایش عملکرد و تولید مواد غذایی برتر وجود دارد. همچنین مزایای اجتماعی و اقتصادی از جمله رفع مشکلات سلامتی، مانند کمبود ویتامین A، از طریق تولید محصولات تراریخته مغذی افزایش یافته است.

حتی انقلابی‌تر از تولید این محصولات باارزش، تولید نوعی گوجه‌فرنگی تراریخته متحمل به شوری است که به‌تازگی معرفی شده است. در سال 2014 گزارش جدید جهانی متا آنالیز؛ مزایای متعدد قابل توجهی را در طول 20 سال گذشته تایید و اعلام کرد. یک تحلیل جهانی با تاکید بر یافته‌های 147 مطالعه انجام‌شده در 20 سال گذشته نیز تایید کرد که فناوری مهندسی ژنتیک و استفاده از محصولات تراریخته به طور متوسط باعث کاهش 37 درصدی مصرف آفت‌کش‌ها، افزایش 22 درصدی عملکرد محصول و افزایش 68 درصد سود کشاورزان شده است.

استفاده از محصولات زیست‌فناوری ضروری است اما نوش‌دارو نیست. برخی نگرانی‌های جزئی نیز وجود دارد. یکی از نگرانی‌های مطرح، امکان عبور ژن از محصولات اصلاح شده ژنتیک به اقوام وحشی خود و انتقال خواصی است که بر گسترش و بقای خود تاثیر می‌گذارد. همچنین توانایی آفات به مقاومت به اصلاح ژنتیک و نگرانی این که آیا چنین تغییری واکنش‌های آلرژیک را به همراه می‌آورد، از جمله دیگر موارد مورد بحث است. البته تا به امروز تمام این نگرانی‌های مطرح احتمالی است و طبق جدیدترین مطالعات علمی انجام‌شده و در حال انجام در رابطه با ارزیابی ریسک‌های بالقوه مقاومت به آفات و علف‌های هرز هیچ گزارشی ثبت و منتشر نشده است. اگر چه این نوع از مقاومت‌ها دور از انتظار نیست و برای حشره‌کش‌های متعارف و علف‌کش‌ها رایج است اما قابل توجه است که محصولات مهندسی ژنتیک بعد از گذر از آزمون‌های ایمنی و آزمایش‌های مزرعه‌ای گسترده و متعدد، تولید و برای مصرف تایید می‌شود.

به طور مثال در کشور نیجریه، آژانس ملی ایمنی‌زیستی وابسته به وزارت محیط زیست، مرجع کنترل ایمنی کار اصلاحگران و مهندسان ژنتیک و استفاده ایمن از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیک است. امروزه بیوتکنولوژی تبدیل به یک مسئله مهم تجاری شده است چرا که آمریکا بیش از 50 درصد از گندم و برنج و بیش از 25 درصد از ذرت، سویا و پنبه‌ تراریخته‌ای را که تولید می‌کند، به کشورهای دیگر صادر می‌کند. اگر چه هیچ شواهد معتبری از خطرات بهداشتی احتمالی این محصولات تا کنون ثبت و اثبات نشده است اما هنوز برخی کشورها همچنان نسبت به کشت و تولید محصولات تراریخته ممانعت می‌کنند.

منبع: خبرنامه انجمن بیوتکنولوژی، زمستان 94

غلبه مجادله در استدلال علیه محصولات تراریخته

در ابتدای این نوشتار ناگزیرم برای سرنوشت تولیدات نوپای تراریخته ابراز تاسف کنم. به نظر می‎رسد در خلال چند سده‎ای که کشور ما نیز دریافت کننده علوم کاربردی و فناوری از جوامع غربی بوده است آغاز هیچ دانش و تکنولوژی به اندازه محصولات تراریخته آماج نظرات پیش‎داورانه و مخالفت‎های احساسی قرار نگرفته است. مخالفت‎هایی که گاه از مرزهای سلیقه‎ای فراتر رفته و در زیر سایبان‎های جناحی با غلظت پر رنگی سوسو می‎زند.

راستی چرا این فناوری که آگاهان مربوط به آن، کلید پاسخگویی به نیاز غذایی جمعیت روز افزون می‎دانند در نگاه مخالفین به کابوس بیماری‎زایی، تخریب محیط زیست و متهم شده و دانشمندان آن را به توطئه و به آن سوی مرز‎ها منتسب می‎کنند؟

اکنون برعهده مدیریت کلان کشور است که هر چه زودتر و قبل از اینکه این فناوری در پای احتجاجاتی به رنگ آبی و قرمز قربانی شود تمهیدی اندیشیده شود. سرنوشتی که با ترجمه نا زیبای "دست‎کاری‎شده " بر قامت علمی‎اش رنگی از تحقیر و تنفر می‎زنند باید در فضایی کاملا علمی و به دور از هیجانات احساسی مورد تبیین و تعریفی  قانونمند قرار گیرد.

برخی مخالفان این رویکرد در انبوه اظهار مخالفت‎های احساسی در این تحلیل به عدم استقبال مردم اروپا استناد و اظهار می‎دارند: "حامیان تولید محصولات تراریخته در کشور چه پاسخی برای این سؤال بسیار مهم می‌توانند داشته باشند که چرا امروز بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، واردات و تولید محصولات تراریخته را ممنوع کرده‌اند؟" و یا اینکه "آیا آن‎ها می‌توانند به این سؤال پاسخ دهند که چرا تا سال 2006 ورود محصولات دستکاری شده ژنتیکی به اتحادیه اروپا ممنوع بوده و ...".این افراد حتما می دانند که در کشور‎های اروپایی غذا‎های گوشت خوک یا قورباغه نیز از محبوب‎ترین‎های مردم این قاره محسوب می‎شود. اگر که عدم تمایل عمومی اروپاییان را مبنای استدلال برای مخالفت با محصولات تراریخته به شمار آوریم پس باید که گرایش آنان به خوک و قورباغه را دلیلی برای وجاهت این غذا‎ها و برای جامعه خود تلقی کنیم.

این راقم برخلاف تاکید مخالفان و در چنین فضای احساسی با امر مناظره برای سرنوشت توقف یا توسعه محصولات تراریخته موافق نیست (گرچه باور دارم که صاحبنظران مهندسی ژنتیک در این مورد محدودیتی ندارند). بنا به سابقه و تاکنون چنین مناظره‎هایی به پذیرش نظر همگرایی منجر نشده است. برای داوری افکار عمومی هم به پیش‎زمینه آگاهی از تعاریف و مبانی علمی در اذهان جامعه نیاز داریم. آیا شایسته است که جامعه‎ای که در انباشت ریز‎گردها، آلودگی هوا، امواج و .... در دلهره همیشگی است را با واژه‎هایی مانند سرطان و نقص جنین و .... برای اثبات پیشداوری‎های خود دچار تشویش بیشتر کنیم؟ اساسا در این مناظره‎ها یک طرف بایستی پیروز و دیگری منکوب شود. چنین برد و باختی در جهت منافع ملی قرار نخواهد داشت. در این جهت تمامی تلاش‎ها باید به یک وفاق عمومی منجر شود.

تردیدی نیست تمامی نگاه های متفاوت به محصولات تراریخته و به شرط عزم زندگی مشترک خود و نسل‎های آتی در این کشور و محیط زیست و بهداشت همگانی به همگرایی خواهند رسید. در این صورت ناگزیر از آن نخواهیم بود که برای اثبات نظرات خود مثلا به گفته‎های رییس انجمن تجاری و تولیدی موسوم به ارگانیک در مخالفت با محصولات تراریخته استناد کنیم.انجمنی که فضای خاکستری کارکرد‎های تفننی و محدود خود را به نور مخالفت با محصولات تراریخته (و نه آنچه خود انجام می‎دهند) روشن کرده است. آنانی که باید مدیریت بخش کشاورزی را در جهت تولید ملی ارگانیک و نه در بسته بندی‎های بدون استاندارد برای چند دکه میوه فروشی مورد حمایت قرار دهند.

در تحلیل مخالفان سری هم به علفکش راند آپ و ماده موثره گلایفوسیت آن برای ترساندن مردمی شده بود که اساسا نباید انتظارات تخصصی از آنان داشت. در این رابطه تنها به این بسنده می‎شود که ماده موثره سمی در نمک طعام بسیار بیشتر از مورد اشاره ایشان است. اما میزان مصرف آن در تغذیه روزمره هرگز خطر‎ساز نبوده بلکه به تعادل غلظت اسیدی خون می‎انجامد. اگر که درمصرف حتی آب آشامیدنی هم راه افراط رخ دهد چه بسا پیامد مسمومیت رخ خواهد داد. گلایفوسیت هرگز حالت سیستمیک و ماندگاری در بدن را ندارد. البته که بهتر است بحث‎های تخصصی را از حوزه عمومی به تبادل‎های متخصصان بالاتر همانطور که ایشان هم البته اشاره نمودند وانهاده شود.

مخالفان از مواردی مانند چه، "بسیار منابع" یا  " هزاران برگ و مستند علمی "برای اثبات ادعا نامه خود بهره گرفته‎اند. باید به مخالفان این رویکرد عرض شود که هرگز این گونه روش نوشتاری سبک و سیاق علمی ندارد. اگر آگاهان و صاحبنظران حوزه مهندسی ژنتیک تنها از مواردی مانند "میلیون‎ها برگ و مستند" و یا.... در جهت استدلال خود استفاده کنند آیا برای ناموافقین کفایت خواهد داشت؟

عبدالحسین طوطیایی

نقل از مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران 

پاسخ علمی انجمن بیوتکنولوژی به دروغ‌های اخیر علیه محصولات تراریخته

سیروس زینلی استاد دانشگاه و رئیس انجمن علمی بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به دروغ‌پراکنی‌ها و فناوری‌هراسی‌های اخیر علیه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته به ویژه گفت‌وگوی غیرعلمی و پر از مغالطه شخصی با نام دکتر علی کرمی با عنوان "فاجعه‌ انسانی و زیست‌محیطی در شرف وقوع/ مصرف سم با تراریختگی 3برابر شده است" مطلبی را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است که در ذیل می‌آید:

اخیراً شاهد هجمه برنامه ریزی شده و هدایت شده‌ای علیه گیاهان تراریخته در کشور هستیم. از یک طرف فردی که خود را منتسب به انجمن غیرعلمی ارگانیک ایران می‌داند، از طرف دیگر یکی از مشاوران سازمان محیط زیست و از طرف دیگر فردی که خود را خیرخواه زیست‌فناوری می‌داند به این مبارزه و اقدام همگانی علیه منافع ملی همت گماشته‌اند. انتشار اهداف نامشروع و پشت‌پرده این تهاجم در این مختصر نمی‌گنجد و انجمن بیوتکنولوژی ایران حق پیگرد حقوقی و قانونی اظهارات کذب و خلاف قانون نامبردگان را بر خود محفوظ می‌دارد.

همه ما خوب می‌دانیم که استکبار جهانی هزینه‌های هنگفتی برای به زانو درآوردن نظام مقدس جمهوری اسلامی صرف کرده و می‌کند. این هزینه‌ها را به‌طرق مختلف و در موارد به‌ظاهر خیرخواهانه به‌سوی مبلغین خود در کشور روانه می‌کند. اینکه آمریکا در اقدامات خود بسیار هوشمند و پیچیده عمل می‌کند بر نخبگان و اندیشمندان پوشیده نیست. در بسیاری از موارد فرد منتقد در لباس یک خیرخواه و مصلح ظاهر می‌شود ولی این گونه افراد به‌مصداق آیات قرآن که در خصوص منافقین بیان می‌کند در زندگی خود دارای تفاوت زیادی در رفتار و گفتار هستند، این گونه افراد معمولاً در کارنامه خدمتی خود برای سربلندی نظام مانند یک کاغذ سفید و تازه هستند ولی در گفتار به‌مانند هفتاد من کاغذ هستند و همه صفحات پر از مطلب.

در هجمه اخیر اگر به گفتار و تاکتیک این افراد دقت شود کاملاً رفتارهای کلیشه‌ای و مشخص و مورد آشنای خبرگان مشاهده می‌شود. این افراد ناگهان در لباس متخصص همه فن حریف درآمده و ناگهان متخصص سرطان، گیاهان تراریخته، سم و ... می‌شوند و با غصب عناوین پرطمطراقی نظیر پروفسور(!) همه دانشمندان و دلسوزان و خدمتگزاران باسابقه نظام را احمق و ناآگاه جلوه می‌دهند، از هر حربه‌ای نیز استفاده می‌کنند. اگر لازم شد موضوع را چنان زیبا یا زشت نشان می‌دهند که خواننده جرئت زیر سؤال بردن آن را پیدا نمی‌کند. اگر شد از اظهارات کاذب وحشت‌آوری همچون انتقال صفات رذیله خوک در پی خوردن یک غذای مهندسی ژنتیک شده هم استفاده می‌کنند. ناگفته پیداست که در هیچ مرحله‌ای ار تولید گیاهان تراریخته از خوک و فراورده‌های خوکی استفاده نمی‌شود و اگر هم استفاده می‌شد چنین چیزی امکان پذیر نبود وگرنه همه ما باید با تغذیه از گوشت گاو یا مرغ یا ماهی به‌شکل و شمایل و یا صفات آن درمی‌آمدیم! البته این نوع فناوری هراسی در بسیاری از افراد ناآگاه تأثیر دارد. همین روش با الفاظی کاذب و هراس‌آور مانند سرطانزا بودن، عقیم کنندگی، سلاح بیولوژیک و ... دنبال می‌شوند. در یکی از سایت‌های داخلی چنین عناوینی به‌راحتی به چشم می‌خورد.

به‌راستی اگر این گونه افراد دلسوز واقعی بودند چرا از طریق مراجع قانونی این موضوع را پیگیری نمی‌کنند. شورای ملی ایمنی زیستی تنها و مهمترین مرجع قانونی برای این موضوع است، چرا از این مرجع کمک نمی‌گیرند؟ وزارت جهاد کشاورزی دیگر مرجع قانونی در این رابطه است، چرا مدارک و مستندات خود را به این وزارت ارائه نمی‌دهند؟ چرا وزیر محترم جهاد کشاورزی با سربلندی از تولید محصولات تراریخته دفاع و از پنبه تراریخته تولید داخل رونمایی می‌کند؟ سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت مسئول تأیید غذای سالم در کشور است، چرا سراغ این سازمان نمی‌روند؟

واقعیت این است که آنها همه تلاش‌های خود را به کار برده‌اند و حتی در صدد حذف فیزیکی تولید کنندگان محصولات تراریخته هم برآمده اما در سایه هدایت داهیانه مقام معظم رهبری و امنیت حاصل از خون شهدا ناکام مانده‌اند. اگر مصرف تراریخته بد بوده است چرا سالها علیه واردات آن دم برنیاورده‌اند و امروز که 2-1 محصول پس از سالها تلاش علمی در آستانه تجاری سازی قرار گرفته‌اند، این کار را می‌کنند؟ آیا هدف این‌همه هیاهو آیا جز لطمه بر کسب توان ملی برای خوداتکایی در کشاورزی کشور است که خودمان آگاهانه بدانیم چه محصولی چه نوع اصلاحی را داشته است و یا به‌الزام سفره نیاز مردم را به محصول وارداتی بسپاریم؟ در حالی که اگر تولید داشته باشیم از ابتدای کشت تا فرآوری آن و تا سر سفره می‌توانیم پایش کنیم.

به‌راستی یک خدمتگزار واقعی کشور و دلسوز نظام باید این‌گونه به وحشت آفرینی، دروغ‌گویی و فناوری هراسی پناه ببرد؟ آیا این گونه افراد متوجه صدمه زدن به ساختارهای نظام هستند؟ آیا با این اقدامات خود به مردم این‌گونه القاء نمی‌کنند که مسئولین خواب هستند و یک سری دانشمند خائن در حال تخریب کشور هستند و مسئولین غافل؟ آیا این افراد در این اقدام خود حیثیت و اعتبار شورای عالی ایمنی زیستی، سازمان غذا و دارو، وزارت جهاد کشاورزی و ... را به زیر سؤال نمی‌برند؟ آیا این گونه اقدامات حتی اگر به‌قصد خیر هم باشد، در راستای منافع ملی و یا منویات رهبر معظم نظام است؟

پیشرفت‌های زیست‌فناوری کشور موجب حیرت و ترس دشمنان نظام شده است. یکی از این رشته‌ها (که به‌علت غفلت بدخواهان) رشد خوبی در کشور داشته است و کشور توانسته است داروهای زیست‌فناوری و یا تراریخته خود را به کشورهای اروپایی و غیراروپایی صادر کند و یا انتقال فناوری بدهد، در همین حال این افراد به‌ظاهر خیرخواه سریع متوجه این پیشرفت شده و تمامی تلاش خود را به‌کار برده‌اند و می‌برند تا در یکی دیگر از رشته‌های بسیار مهم و سرنوشت‌ساز و حیاتی یعنی تأمین غذای کافی، سالم، عاری از سموم خطرناک، خودکفا کننده کشور، پیش‌برنده و یا تأمین کننده بقای دیگر صنایع مانند مرغداری و ... رشد نداشته باشیم و وابسته به خارج باقی بمانیم.

هم‌اکنون کشور با خشکسالی، فرسایش فزاینده خاک، شور شدن آبهای زیرزمینی، هجوم آفتهای وارداتی و ... مواجه است. در شرایط حاضر کشور غذای حدود 34 میلیون نفر را تولید می‌کند و بقیه از خارج وارد می‌شود. اگر کشور بخواهد فقط از طریق کشت ارگانیک (که در جای خود بسیار هم مورد قبول و حمایت است) غذای مردم را تولید کند، آن‌گاه  فقط قادر خواهیم بود تا 11 تا 12 میلیون نفر را سیر کنیم و بقیه نیاز غذایی خود را باید از خارج وارد کنیم. آیا این دوستداران دروغین کشور این را می‌دانند؟ این را هم می‌دانند که یا باید مردم را در قحطی و گرسنگی نگه داریم و یا واردات داشته باشیم؟ اگر واردات کنیم، که باید داشته باشیم آن‌وقت باید محصولات تراریخته (مانند ذرت و سویا و کلزا) وارد کنیم. پس واردات آری ولی تولید داخل ممنوع! فکر بکری کرده‌اند این دوستان و یا صحنه گردانندگان اصلی.

دوستان متخصص مدارک و ادله‌های محکمه‌پسند برای هر مورد از سؤالات این گونه افراد دارند و بارها ارائه داده‌اند و می‌توانند به هر مرجع قانونی ارائه دهند. به همین دلیل هم هست که این افراد هرگز در مجامع علمی دیده نشده‌اند و فقط مایلند در جلساتی که متکلم وحده هستند و یا در رسانه‌ها و بدون ارائه مستندات علمی با عوام سخن بگویند و آنها را به تردید وادار کنند. البته ما می‌دانیم این مدعیان دروغین و خیرخواهان قلابی قصد قانع شدن ندارند زیرا هدف چیز دیگری است و در مطلب مورد اعتراض این موضوع به‌وضوح دیده می‌شود.

از تولید گیاهان تراریخته غذایی (دارای کیفیت برتر تغذیه‌ای، مقاوم به آفات؛ متحمل به خشکی، مقاوم به آفت‌کشها، متحمل به شوری، تولید کننده داروهای زیست‌فناورانه و ...) به‌اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران و تئوری‌پردازان جهانی به‌عنوان ابزار سریع توسعه و پیشرفت در قرن بیست و یکم یاد می‌شود. ریاست محترم جمهور جناب آقای روحانی در پیامی به هشتمین همایش ملی بیوتکنولوژی و چهارمین همایش ملی ایمنی‌زیستی و مهندسی ژنتیک، استفاده از محصولات تراریخته را نه‌تنها یک ضرورت بلکه انتخابی هوشمندانه و آگاهانه برای حل معضلات غذایی و بهداشتی و محیط زیستی کشور محسوب کرده و غفلت در دستیابی به آن و استفاده از این فناوری را به‌یقین موجب کاهش اقتدار در زمان حال و شماتت ما توسط نسل آینده عنوان فرمودند.

1 ــ در خاتمه و در پاسخ به مطالب کذب منتشره در مورد سلامت مردم، به اطلاع مردم عزیزمان می‌رسانیم که مراکز علمی معتبر و دانشگاه‌های متعدد و مستقل و نیز نهادهای نظارتی بین المللی متعددی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی  به این نتیجه رسیده‌اند که محصولات تراریخته برای مصرف انسان و محیط زیست ایمن هستند [3-1].

مطالعات زیادی این محصولات را از نظر سلامت مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از جالب توجه‌ترین آنها گزارش اتحادیه اروپاست. این گزارش محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است.

این مطالعه در نهایت نتیجه گرفته است که محصولات تراریخته مانند فرآورده‌های کشاورزی سنتی سالم هستند. نکته قابل توجه اینکه گزارش کمیسیون اروپا در مورد غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک بر پایه پژوهش‌های مستقل از شرکت‌های فن‌آوری زیستی انجام شده است [4]. در اروپا برای جامعه علمی کاملاً روشن است که غذاهای حاصل از محصولات تراریخته بی‌خطر هستند. مشاور علمی کمیسیون اروپا گفته است: «مصرف غذاهای تراریخته بیشتر از مصرف غذاهایی که به‌شیوه مرسوم تولید می‌شوند خطر ندارد [5]» یا به‌عبارت دیگر از آنها سالمترند. بررسی و جمع‌بندی 1783 مقاله علمی معتبر که به بررسی اثرات غذاهای GM بر سلامت انسان و محیط زیست در فاصله سال‌های 2002 تا 2012 پرداخته بودند نیز به‌وضوح نشان داد که به‌طور خلاصه، غذاهای اصلاح شده ژنتیکی از گسترده‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند و تاکنون هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید GMOها را بر محیط زیست و سلامت نشان دهد.

نتیجه نهایی این مقاله که در مجله Critical Reviews in Biotechnology به چاپ رسیده است دلیل بی‌اعتمادی مدعیان و مخالفان تراریخته‌ها را در دروغ‌های روانشناسی، سیاسی و بحث‌های کاذب نهفته دانسته است. این نتیجه‌گیری مبنی بر سلامت محصولات تراریخته برآیندی از تحقیقات مختلف و مستقل انجام شده در دنیا در ارتباط با محصولات تراریخته در دهه گذشته بوده و از یافته‌های مرتبط با تحقیقات مهندسی ژنتیک که به‌صورت مقالات عمومی، مقالاتی مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و مقالاتی در زمینه ایمنی مصرف و قابلیت ردیابی آنها تحقیق و نگاشته شده‌اند، حاصل شده است [7]. انجمن پزشکی انگلستان، متنی با عنوان بررسی جامع اطلاعات مربوط به غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی منتشر کرده است. در این متن آمده است: «غذاهای تولید شده از محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی توسط صدها میلیون نفر در سرتاسر دنیا به‌مدت 15 سال مصرف شده‌اند و هیچ گزارش یا شکایتی از بیماری وجود ندارد (این در حالی است که بیشتر مصرف کنندگان این محصولات ساکن کشورهایی مانند آمریکا بوده‌اند که مردم آنها بیشتر اهل شکایت هستند)» [8]. دیوان عالی فرانسه نیز اعلام کرد دولت هیچ مدرک معتبری در مورد آسیب محصولات تراریخته به انسان یا محیط زیست ندارد [9].

در خصوص ادعای افزایش سه‌برابری سم در محصولات تراریخته، بدون اشاره به هر نوع مستندی (یا حداقل نام مجله علمی) باید گفت بر اساس مقاله‌ای علمی  که در سال 2014 در مجله PLoS ONE منتشر شد، در آن به بررسی اثرات زراعی و اقتصادی محصولات اصلاح شده ژنتیکی پرداخته است. در این مقاله با بررسی 147 مقاله علمی معتبر اثبات می‌کند که فن‌آوری محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و تراریخته‌ها استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی را 37 درصد کاهش داده است. همچنین میزان محصول 22 درصد افزایش داشته و افزایش سود کشاورزان 68 درصد بوده است". این مطالعه که شواهدی قوی از مزایای محصول تراریخته برای کشاورزان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را نشان می‌دهد اظهار امیدواری کرده است که انتشار این نتایج، افزایش اعتماد عمومی به این فن‌آوری را در پی داشته است [6].

1- DeFrancesco L (2013) How safe does transgenic food need to be? Nature Biotechnology 31: 794–802.

2. European Academies Science Advisory Council (2013) Planting the Future: Opportunities and Challenges for Using Crop Genetic Improvement Technologies for Sustainable Agriculture (EASAC, Halle, Germany).

3. European Commission (2010) A Decade of EU-Funded GMO Research 2001-2010. European Commission, Brussels.

4. http://www.isaaa.org/kc/cropbiotechupdate/article/default.asp?ID=7082

5. http://www.euractiv.com/innovation-enterprise/commission-science-supremo-endor-news-514072

6. Klumper W, Qaim M (2014) A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PLOS One, 9 (11) e111629.

7. Nicolia A, Manzo A, Veronesi F, Rosellini D (2013) An overview of the last 10 years of genetically engineered crop safety research. Critical Reviews in Biotechnology. 1549-7801. DOI: 10.3109/07388551.2013.823595.

8. Key S, Ma J, Drake P (2008) Genetically modified plants and human health. J R Soc Med 2008: 101: 290–298. DOI 10.1258/jrsm.2008.070372

9. http://www.reuters.com/article/us-france-gmo-idUSTRE7AR19H20111128

10. Blancke S, Breusegem F.V., Jaeger G.D. Braeckman J. Montagu M.V (2015) Fatal attraction: the intuitive appeal of GMO opposition. Trends in Plant Science. 20 (4), 414-418